प्राणिविज्ञान – मराठी विश्वकोश प्रथमावृत्ती

अ

अनुकूलन

अँफिबिया

आ. १. अस्थींचे प्रकार. (१, २) लांब अस्थी, (३) आखूड अस्थी, (४) चपटी अस्थी, (५) अनियमित अस्थी.

अस्थि

ऊ

ऊतकविज्ञान

गाजराच्या परिकाष्ठातील व गर्भकोशिकांपासून ऊतकसंवर्धनाने मिळालेले गाजराचे संपूर्ण रोप (१) गाजराचे संपूर्ण झाड, (२) गाजराच्या मुळाचा आडवा छेद, (३) मुळापासून काढलेल्या परिकाष्ठ-कोशिका, (४) संवर्धन पात्रात योग्य पोषण देऊन वाढविलेल्या परिकाष्ठ - व गर्भ-कोशिका, (५) गाजराचे बीज, (६) बीजापासून काढलेल्या गर्भ कोशिका, (७) पूर्वगर्भाप्रमाणे झालेली कोशिकांची वाढ, (८) पूर्वगर्भाची परीक्षण नलिकेत पुढील वाढ होऊन मिळालेले रोप.

ऊतकसंवर्धन

क

कुत्रा

कृत्तक

आ.१. केसांचे प्रकार : (१) उपत्वचा, (२) बाह्यक, (३) मध्यक. वरच्या बाजूला केसांचे आडवे छेद दाखविले आहेत.

आ.१. संमिश्र कोशिका (आरेखीय संरचना) : (अ) परिकल आधात्री, (आ) प्रकल, (इ) प्रकलक, (ई) सच्छिद्र प्रकलपटल, (उ) रंगसूत्रद्रव्य, (ऊ) कलकणू, (ए) कर्षकेंद्रकण, (ऐ) अंतःप्राकल जालक (इआर), (ओ) गॉल्जी पिंड, (औ) रिबोसोम, (क) सूक्ष्म उद्वर्ध, (का) रिबोसोमहीन अंतःप्राकल जालक, (कि) लहान रिक्तिका, (की) हरितकणू.)

कोशिका

आ. १. पृष्ठवंशी प्राण्यांच्या भ्रूणविकासातील पूर्व व उत्तर अवस्थांची तुलना

क्रमविकास

ग

आ. १. ग्रंथींचे प्रकार : (१) भ्रूणीय अधिस्तरातील कोशिका, (२) ग्रंथी कोशिकांचा थर, (३) एककोशिकीय ग्रंथी, (४) बहुकोशिकीय ग्रंथी.

ग्रंथि

ज

जलौका

आ. १. जळू (हिरुडो मेडिसिनॅलिस) : (अ) पृष्ठीय दृश्य : (आ) अधर : (१) डोळ्यांची पहिली जोडी, (२) डोळ्यांची पाचवी जोडी, (३) गुद्द्वार, (४–४) पश्च चूषक, (५) वृक्कक रंध्रांची सतरावी जोडी, (६) स्त्री-जनन रंध्र, (७) पु-जनन रंध्र, (८) वृक्कक रंध्रांची पहिली जोडी, (९) अग्र चूषक, (१०) मुख.

जवादी मांजर

जीवदीप्ति

जीवद्रव्य

ट

टॅरँट्युला

त

तिसरी

द

दृष्टी

आ. १. ब्ल्यू व्हेल (निळा देवमासा)

देवमासा

न

आ.१. भारतीय वृक्षवासी छछुंदर (ॲनाथाना इलियटाय)

नरवानर गण

फ

फ्लॅमिंगो

खंड १०

ब

बहुरूपता

खंड ११

म

आ. १. माशांचे प्रचलन : (अ) ईलसारख्या माशाच्या प्रचालनातील क्रमवार अवस्था : १,२,३ इत्यादी वक्रांचे तरंग डोक्यापासून शेपटीपर्यंत जातात आणि त्यांचे मागील दिशेने झुकलेले उतरते पृष्ठभाग पाण्यावर दाब देत असल्याने शरीर पुढे लोटले जाते (आ) माशाची शेपटी (आ१) व जहाजाचा प्रचालक (मलसूत्री पंखा) (आ२) यांची तुलना : दोन्हीमध्ये उतरते पृष्ठभाग पाण्यावर दाब देतात व त्यामुळे शरीर पुढे नेले जाते.

मत्स्य वर्ग

खंड १२

मत्स्यपारधीची साधने : (अ) साधी बांबूची गळदांडी : (१) गळदोरी, (२) गळ, (३) गळाचा कानपा (आ) आधुनिक कृत्रिम प्रकारची गळदांडी : (१) गळदोरी, (२) मूठ, (३) दोरी गुंडाळण्याचे रीळ, (४) रीळ फिरविण्याची मूठ, (५) गळदांडीच्या कड्या (इ) मोठ्या माशांसाठी साखळी (ई) भोवरकडी (उ) गळांचे विविध प्रकार (ऊ) कृत्रिम माशी गळाचे दोन प्रकार (ए) कृत्रिम मासा गळ (ऐ) चमचा गळ.

मत्स्यपारध

खंड १२

आ.१. मासेमारीची हातशस्त्रे : (१) कावर किंवा हार्पून, (२) पाच टोकांचे त्रिशूळासारखे हत्यार, (३) भाला, (४) बरची, (५) तलवार.

मत्स्योद्योग

खंड १२

व

खंड १५

वर्गीकरणविज्ञान

खंड १५

खंड १५

खंड १६

श

शिंगी (हेटेरोन्युस्टिस फॉसिलिस)

शिंगी

खंड १७

शितप (कॅरँक्स कॅरँगस)

खंड १७

शिलण (सायलुंडिया सायलंडिया)

खंड १७

स

सांडशी

खंड १९

सुरैय्या

खंड १९

सौंदाला (लॅक्टॅरियस लॅक्टॅरियस)

सौंदाला

खंड २०

स्वसंरक्षक अनुयोजना, वनस्पतींतील

खंड २०

ॲ

ॲव्होसेट