Skip to content
मराठी विश्वकोश प्रथमावृत्ती
  • मराठी विश्वकोश (ज्ञानमंडळ)
  • मराठी विश्वकोश (खंड निहाय)
    • खंड : १ अंक ते आतुरचिकित्सा
    • खंड : २ आतुर निदान ते एप्स्टाइन,जेकब
    • खंड : ३ एबिंगहाऊस, हेरमान’ ते ‘किसांगानी’
    • खंड : ४ कीकट ते गाल्फिमिया ग्लॉका
    • खंड : ५ गाल्वा,एव्हारीस्त ते चेदि
    • खंड : ६ ‘चेन, सर एर्न्स्ट बोरिस’ ते ‘डोळा’
    • खंड : ७ ड्यूइसबुर्क ते धरणगाव
    • खंड : ८ ‘धरणे व बंधारे’ ते ‘न्वाकशॉट’
    • खंड : ९ पउमचरिउ – पेहलवी साहित्य
    • खंड : १० ‘पैकारा’ ते ‘बंदरे’
    • खंड : ११ बंदा ते ब्वेनस एअरीझ
    • खंड: १२ भंगुरतारा ते महाराष्ट्र राज्य
    • खंड : १३ महाराष्ट्र राज्य इलेक्ट्रॉनिकी विकास महामंडळ’ते ‘म्हैसूर संस्थान’
    • खंड : १४ यंग, एडवर्ड’ ते ‘रेयून्यों बेट
    • खंड : १५ रेल्वे ते वाद्य व वाद्यवर्गीकरण
    • खंड : १६ ‘वाद्यवृंद’ ते ‘विज्ञानशिक्षण’
    • खंड : १७ विज्ञानाचे तत्त्वज्ञान’ते शेक्सपिअर, विल्यम
    • खंड : १८ शेख अमर ते सह्याद्री
    • खंड : १९ सँगर, फ्रेडरिक ते सृष्टि व मानव
    • खंड : २० सेई-शोनागून ते ज्ञेयवाद
  • अकारविल्हे नोंदसूची
Search this website
  • मराठी विश्वकोश (ज्ञानमंडळ)
  • मराठी विश्वकोश (खंड निहाय)
    • खंड : १ अंक ते आतुरचिकित्सा
    • खंड : २ आतुर निदान ते एप्स्टाइन,जेकब
    • खंड : ३ एबिंगहाऊस, हेरमान’ ते ‘किसांगानी’
    • खंड : ४ कीकट ते गाल्फिमिया ग्लॉका
    • खंड : ५ गाल्वा,एव्हारीस्त ते चेदि
    • खंड : ६ ‘चेन, सर एर्न्स्ट बोरिस’ ते ‘डोळा’
    • खंड : ७ ड्यूइसबुर्क ते धरणगाव
    • खंड : ८ ‘धरणे व बंधारे’ ते ‘न्वाकशॉट’
    • खंड : ९ पउमचरिउ – पेहलवी साहित्य
    • खंड : १० ‘पैकारा’ ते ‘बंदरे’
    • खंड : ११ बंदा ते ब्वेनस एअरीझ
    • खंड: १२ भंगुरतारा ते महाराष्ट्र राज्य
    • खंड : १३ महाराष्ट्र राज्य इलेक्ट्रॉनिकी विकास महामंडळ’ते ‘म्हैसूर संस्थान’
    • खंड : १४ यंग, एडवर्ड’ ते ‘रेयून्यों बेट
    • खंड : १५ रेल्वे ते वाद्य व वाद्यवर्गीकरण
    • खंड : १६ ‘वाद्यवृंद’ ते ‘विज्ञानशिक्षण’
    • खंड : १७ विज्ञानाचे तत्त्वज्ञान’ते शेक्सपिअर, विल्यम
    • खंड : १८ शेख अमर ते सह्याद्री
    • खंड : १९ सँगर, फ्रेडरिक ते सृष्टि व मानव
    • खंड : २० सेई-शोनागून ते ज्ञेयवाद
  • अकारविल्हे नोंदसूची

प्राणिविज्ञान

  1. अथ:>
  2. जीवविज्ञाने>
  3. प्राणिविज्ञान
  • सर्व नोंदी
  • ॲ
  • अ
  • आ
  • ई
  • ऊ
  • ए
  • ओ
  • क
  • ख
  • ग
  • ज
  • ट
  • त
  • द
  • न
  • प
  • फ
  • ब
  • भ
  • म
  • य
  • र
  • व
  • श
  • स
  • ह
ॲ
सामान्य समुद्र-पुष्प (सी-ॲनेमोन)

ॲक्टिनोझोआ

खंड १
ॲगुटी

ॲगुटी

खंड १

ॲव्होसेट

अ

अनुकूलन

खंड १

अँफिबिया

आ. १. अस्थींचे प्रकार. (१, २) लांब अस्थी, (३) आखूड अस्थी, (४) चपटी अस्थी, (५) अनियमित अस्थी.

अस्थि

खंड १
आ
आ. १. रंगसूत्री विपथन : (अ) सामान्य रंगसूत्रे (आ) त्रुटी, (इ) विषमरंदुकी उत्क्रमण, (ई) समरंदुकी उत्क्रमण, (उ) विषमरंदुकी स्थानांतर, (ऊ) समरंदुकी स्थानांतरण. तर्कुयुज काळ्या वर्तुळाने दाखविलेले आहेत. प, फ इत्यादी अक्षरे जनुके दर्शवितात.

आनुवंशिकी

खंड २
ई
ईल

ईल

खंड २
ऊ

ऊतकविज्ञान

खंड २
गाजराच्या परिकाष्ठातील व गर्भकोशिकांपासून ऊतकसंवर्धनाने मिळालेले गाजराचे संपूर्ण रोप (१) गाजराचे संपूर्ण झाड, (२) गाजराच्या मुळाचा आडवा छेद, (३) मुळापासून काढलेल्या परिकाष्ठ-कोशिका, (४) संवर्धन पात्रात योग्य पोषण देऊन वाढविलेल्या परिकाष्ठ - व गर्भ-कोशिका, (५) गाजराचे बीज, (६) बीजापासून काढलेल्या गर्भ कोशिका, (७) पूर्वगर्भाप्रमाणे झालेली कोशिकांची वाढ, (८) पूर्वगर्भाची परीक्षण नलिकेत पुढील वाढ होऊन मिळालेले रोप.

ऊतकसंवर्धन

खंड २
ए
एकायनोडर्माटा

एकायनोडर्माटा

खंड २
ओ
ओकापी

ओकापी

खंड ३
क
कटला (कटला कटला)

कटला

खंड ३
नारिंगी डोक्याचा भू-कस्तूर

कस्तूर

खंड ३
 पिल्लासह कांगारू मादी

कांगारू

खंड ३
कायटॉन

कायटॉन

खंड ३
गावकावळा

कावळा

खंड ३
एअरडेल

कुत्रा

खंड ४
कुत्रामासा (प्रौढ नर)

कुत्रामासा

खंड ४
कुनाल

कुनाल

खंड ४
कुरंग

कुरंग

खंड ४
कुररी

कुररी

खंड ४
तपकिरी डोक्याचा कुरव

कुरव

खंड ४

कृत्तक

खंड ४
केक अर्चिन, अपमुख दृश्य : (१) मॅड्रे-पोराइट, (२) चपटे श्वसन-नालपाद, (३) चूषक असलेले नालपाद.

केक अर्चिन

खंड ४
केमन

केमन

खंड ४
आ.१. केसांचे प्रकार : (१) उपत्वचा, (२) बाह्यक, (३) मध्यक. वरच्या बाजूला केसांचे आडवे छेद दाखविले आहेत.

केस

खंड ४
 आ.१. अरज्जुमान व रज्जुमान प्राण्यांच्या संरचनेतील मूलभूत फरक : (अ) अरज्जुमान : (१) बाह्यकंकाल, (२) स्पंदनशील पृष्ठीय रुधिरवाहिका, (३) तंत्रिकारज्जू, (४) पचन-नलिका, (५) गुदद्वार. (आ) रज्जुमान : (१) पृष्ठरज्जू, (२) गुदपश्च पुच्छ, (३) तंत्रिकारज्जू, (४) आहारनाल, (५) गुदद्वार, (६) यकृत, (७) ह्रदय, (८) क्लोम-दरणे.

कॉर्डेटा

खंड ३
कोआला

कोआला

खंड ४
कोतवाल

कोतवाल

खंड ४
आ. १. कोळी

कोळी – १

खंड ४
आ. १. संमिश्र कोशिका (आरेखीय संरचना) : (अ) परिकल आधात्री, (आ) प्रकल, (इ) प्रकलक, (ई) सच्छिद्र प्रकलपटल, (उ) रंगसूत्रद्रव्य, (ऊ) कलकणू, (ए) कर्षकेंद्रीकरण, (ऐ) अंत:प्राकल जालक (इआर), (ओ) गॉल्जी पिंड, (औ) रिबोसोम, (क) सूक्ष्म उद्वर्भ, (का) रिबोसोमहीन अंत:प्राकल जालक, (कि) लहान रिक्तिका, (की) हरितकणू.

कोशिका

खंड ४
आ. १. पृष्ठवंशी प्राण्यांच्या भ्रूणविकासातील पूर्व व उत्तर अवस्थांची तुलना

क्रमविकास

खंड ४
ख
स‌फरचंदावरील स‌ॅन ओझे खवले किडे : (अ) प्रौढ मादीचा खवला, (आ) नराचा खवला, (इ) प्रथमरूप पिलू, (ई) तेच मोठे करून दाखविलेले, (उ) फळावरील कीड, (ऊ) मादीचे शरीर, (ए) प्रौढ नर.

खवले किडे

खंड ४
खवल्या मांजर

खवल्या मांजर

खंड ४
खाटीक पक्षी

खाटीक पक्षी

खंड ४
खारमोर

खारमोर

खंड ४
नारळखाऊ खेकडा

खेकडा, नारळखाऊ

खंड ४
खोबड्या चोर (नर)

खोबड्या चोर

खंड ४
ग
गाढव

गाढव

खंड ४

गाय

खंड ४
आ. १. ग्रंथींचे प्रकार : (१) भ्रूणीय अधिस्तरातील कोशिका, (२) ग्रंथी कोशिकांचा थर, (३) एककोशिकीय ग्रंथी, (४) बहुकोशिकीय ग्रंथी.

ग्रंथि

खंड ५
ज

जलौका

खंड ६
आ. १. जळू (हिरुडो मेडिसिनॅलिस) : (अ) पृष्ठीय दृश्य : (आ) अधर : (१) डोळ्यांची पहिली जोडी, (२) डोळ्यांची पाचवी जोडी, (३) गुद्द्वार, (४–४) पश्च चूषक, (५) वृक्कक रंध्रांची सतरावी जोडी, (६) स्त्री-जनन रंध्र, (७) पु-जनन रंध्र, (८) वृक्कक रंध्रांची पहिली जोडी, (९) अग्र चूषक, (१०) मुख.

जळू

खंड ६

जवादी मांजर

खंड ६

जीवदीप्ति

खंड ६

जीवद्रव्य

खंड ६
ट

टर्न

खंड ६
टॅरँट्युला

टॅरँट्युला

खंड ६
त

तिसरी

खंड ७
द

दृष्टी

आ. १. ब्ल्यू व्हेल (निळा देवमासा)

देवमासा

खंड ७
न
आ.१. भारतीय वृक्षवासी छछुंदर (ॲनाथाना इलियटाय)

नरवानर गण

खंड ८
प
आ. १. निवास तंत्र : निवास तंत्रातील पोषक-गतिक (घटकांचे) परस्परसंबंध स्थूलमानाने दर्शविणारी आकृती.

परिस्थितिविज्ञान

खंड ९

पाणमांजर

खंड ९
आ १. ॲसिटॅब्यूलॅरिया मेडिटरेनिया (शैवाल) १. दांड्यासहित छत्री सारखा भाग २. मुळासारख्या भागातील प्रकल (केंद्रक)

पुनर्जनन

खंड ९

पेलिकन

खंड ९
पिटूनिया : (अ) द्विफलन : (१) परागनलिका, (२) अंदुक, (३) पुं-प्रकल (गंतुक), (४) ध्रुवीय संयोजित प्रकल, (५) गर्भकोश, (६) परागनलिकेचा दुभंगलेला भाग, (७) स्टार्च कण (आ) गर्भकोशाचा वरचा भाग : (१) परागनलिका, (२) रंदुक, (३) प्राथमिक पुष्क-प्रकलाचे विभाजन, (४) गर्भकोश.

प्रजोत्पादन

खंड १०

प्रजोत्पादन, प्राण्यांचे

खंड १०

प्रवाळ

खंड १०

प्रायमेट्स

खंड १०

प्लिनी, थोरला

खंड १०
फ

फ्लॅमिंगो

खंड १०
ब

बक

खंड ११

बहुरूपता

खंड ११

ब्राँटोसॉरस

खंड ११
भ

भिंग (मासा)

खंड १२
म
आ. १. माशांचे प्रचलन : (अ) ईलसारख्या माशाच्या प्रचालनातील क्रमवार अवस्था : १,२,३ इत्यादी वक्रांचे तरंग डोक्यापासून शेपटीपर्यंत जातात आणि त्यांचे मागील दिशेने झुकलेले उतरते पृष्ठभाग पाण्यावर दाब देत असल्याने शरीर पुढे लोटले जाते (आ) माशाची शेपटी (आ१) व जहाजाचा प्रचालक (मलसूत्री पंखा) (आ२) यांची तुलना : दोन्हीमध्ये उतरते पृष्ठभाग पाण्यावर दाब देतात व त्यामुळे शरीर पुढे नेले जाते.

मत्स्य वर्ग

खंड १२
मत्स्यपारधीची साधने : (अ) साधी बांबूची गळदांडी : (१) गळदोरी, (२) गळ, (३) गळाचा कानपा (आ) आधुनिक कृत्रिम प्रकारची गळदांडी : (१) गळदोरी, (२) मूठ, (३) दोरी गुंडाळण्याचे रीळ, (४) रीळ फिरविण्याची मूठ, (५) गळदांडीच्या कड्या (इ) मोठ्या माशांसाठी साखळी (ई) भोवरकडी (उ) गळांचे विविध प्रकार (ऊ) कृत्रिम माशी गळाचे दोन प्रकार (ए) कृत्रिम मासा गळ (ऐ) चमचा गळ.

मत्स्यपारध

खंड १२
आ.१. मासेमारीची हातशस्त्रे : (१) कावर किंवा हार्पून, (२) पाच टोकांचे त्रिशूळासारखे हत्यार, (३) भाला, (४) बरची, (५) तलवार.

मत्स्योद्योग

खंड १२

मर्‍ही

खंड १२
मुटंडा (बॅगारियस बॅगारियस)

मुटंडा

खंड १३

मुशी

खंड १३
ऑस्ट्रेलियन मेरिनो मेंढी

मेंढी

खंड १३

मैना

खंड १३
आ. १. मोती तयार होण्याच्या प्रक्रियेतील अवस्था : (अ) प्रावार व शिंपला यांत घुसलेला वाळूचा कण : (१) वाळूचा कण, (२) कोशिका, (३) आतिल मुक्ताद्रव्याचा थर, (४) प्रचिनाकार थर (५) शिंपल्याचा बाह्य थर (आ) प्रावार वाढून मुक्ताद्रव्याने वाळूचा कण वेढला जातो : (१) मुक्ताद्रव्याचे थर (इ) पूर्ण वाढलेली मोती.

मोती

खंड १३
य

यति

खंड १४

यूरोकॉर्डेटा

खंड १४
र

रॅव्हन

खंड १४

रोडेंशिया

खंड १५
व
वडशी

वडशी

खंड १५

वर्गीकरणविज्ञान

खंड १५
वाटा

वाटा

खंड १५
वाहू

वाहू

खंड १६

विरोळा

खंड १६
व्हर्टिसेला : (१) पक्ष्माभिका (२) तबकडी (३) मुख (४) संकोचशील रित्तिका, (५) गुरुकेंद्र, (६) लघुकेंद्र, (७) तनुच्छद (पातळ संरक्षक पटल), (८) अन्नरित्तिका, (९) नागमोडी मध्यवर्ती सूत्रे, (१०) देठ.

व्हॉर्टिसेला

खंड १७
श

शरीररचनाशास्र

खंड १७

शारीर

खंड १७

शिंग

खंड १७
शिंगी (हेटेरोन्युस्टिस फॉसिलिस)

शिंगी

खंड १७
शितप (कॅरँक्स कॅरँगस)

शितप

खंड १७
शिलण (सायलुंडिया सायलंडिया)

शिलण

खंड १७
जमनापारी शेळी

शेळी

खंड १८
स

समुद्र गाय

खंड १८

सरपटणारे प्राणि

खंड १८

सागरी सिंह

खंड १९
सांडशी

सांडशी

खंड १९
आ.

सातभाई

खंड १९

सामूहिक आनुवंशिकी

खंड १९

सीलॅकँथ

खंड १९
सुरैय्या मासा

सुरैय्या

खंड १९

सुसर

खंड १९

सोंडेल

खंड २०
सौंदाला (लॅक्टॅरियस लॅक्टॅरियस)

सौंदाला

खंड २०

स्क्विड

खंड २०

स्टारफिश

खंड २०

स्पंज

खंड २०

स्पूनबिल

खंड २०

स्वसंरक्षक अनुयोजना, वनस्पतींतील

खंड २०
ह

हनी बॅजर

खंड २०

हलवा

खंड २०

हिप्पोपोटॅमस

खंड २०

विषयनिहाय नोंदी

  • +अभियांत्रिकी (390)
    • अणुकेंद्रीय अभियांत्रिकी (4)
    • नाविक अभियांत्रिकी (30)
    • यांत्रिक अभियांत्रिकी (119)
    • रासायनिक अभियांत्रिकी (46)
    • विद्युत् अभियांत्रिकी (70)
    • वैमानिकीय अभियांत्रिकी (11)
    • संदेशवहन अभियांत्रिकी (58)
    • स्थापत्य अभियांत्रिकी (48)
    • स्वयंचलित अभियांत्रिकी (4)
  • अर्थशास्त्र (555)
  • अवकाशविज्ञान (7)
  • +इतिहास (1217)
    • इतिहास, जागतिक (201)
    • इतिहास, भारतीय (335)
  • उद्योग व व्यापार (331)
  • +कला (246)
    • उपयुक्त कला (101)
    • कला सामान्य (86)
    • मूर्तिकला (26)
    • वस्त्रे व भूषणे (28)
  • कायदा (269)
  • +कृषिविज्ञान (220)
    • वनस्पतिरोगविज्ञान (1)
  • खगोलशास्त्र (288)
  • +खेळ आणि मनोरंजन (148)
    • खेळ (101)
    • खेळ व मनोरंजन (32)
    • मनोरंजन (15)
  • गणित (148)
  • ग्रंथालयशास्त्र (9)
  • चित्रकला (74)
  • चित्रपट (65)
  • जीवरसायनशास्त्र (54)
  • —जीवविज्ञाने (1602)
    • कीटकविज्ञान (83)
    • पशुविकारविज्ञान (6)
    • प्राणिविज्ञान (112)
    • वनस्पतिविज्ञान (1366)
    • सूक्ष्मजीवविज्ञान (35)
  • तत्त्वज्ञान (260)
  • धर्म (667)
  • धातुविज्ञान (40)
  • नृत्य (55)
  • पुरातत्त्वविद्या (176)
  • +भाषा आणि साहित्य (2166)
    • +जागतिक साहित्य (1022)
      • +अमेरिकन भा. सा. (33)
        • अमेरिकन भा. सा. (23)
        • गेलिक भा. सा. (1)
        • चिली भा. सा. (1)
        • जॉर्जियन भा. सा. (2)
        • फ्‍लेमिश भा. सा. (3)
        • फ्लेमिश-बेल्जियन भा. सा. (3)
      • +आशियाई भा. सा. (109)
        • अरबी भा. सा. (6)
        • चिनी भा. सा. (17)
        • जपानी भा. सा. (14)
        • तुर्की भा. सा. (4)
        • फार्सी भा. सा. (10)
      • +यूरोपीय भा. सा. (715)
        • इंग्रजी भा. सा. (217)
        • इटालियन भा. सा. (16)
        • ग्रीक भा. सा. (21)
        • चेक भा. सा. (6)
        • जर्मन भा. सा. (49)
        • डच भा. सा. (10)
        • डॅनिश भा. सा. (19)
        • नॉर्वेजियन भा. सा. (4)
        • पोर्तुगीज भा. सा. (14)
        • पोलिश भा. सा. (20)
        • फिनिश भा. सा. (6)
        • फ्रेंच भा. सा. (96)
        • यूरोपीय भा. सा. (1)
        • रशियन भा. सा. (43)
        • रूमानियन भा. सा. (3)
        • लॅटिन भा. सा. (24)
        • स्पॅनिश भा. सा. (33)
        • स्वीडिश भा. सा. (13)
        • हंगेरियन भा. सा. (8)
        • हिब्रू भा. सा. (5)
    • +भारतीय भाषा व साहित्य (570)
      • असमिया भा. सा. (41)
      • उर्दू भा. सा. (26)
      • ओडिया भा. सा. (50)
      • कन्नड भा. सा. (47)
      • काश्मीरी भा. सा. (12)
      • कोकणी भा. सा. (13)
      • गुजराती भा. सा. (36)
      • तमिळ भा. सा. (40)
      • तेलुगू भा. सा. (54)
      • पंजाबी भा. सा. (14)
      • बंगाली भा. सा. (71)
      • भारतीय भा. सा. (1)
      • मलयाळम् भा. सा. (29)
      • राजस्थानी भा. सा. (2)
      • सिंधी भा. सा. (12)
      • हिंदी भा. सा. (81)
    • +भाषा व लिपी (112)
      • भाषाशास्त्र (72)
      • लिपिप्रकार (39)
    • मराठी भा. सा. (265)
    • +संस्कृत व प्राकृत (251)
      • अपभ्रंश भा. सा. (15)
      • अर्धमागधी भा. सा. (12)
      • पाली भा. सा. (20)
      • पैशाची भा. सा. (1)
      • प्राकृत भा. सा. (6)
      • मागधी भा. सा. (2)
      • माहाराष्ट्री भा. सा. (20)
      • शौरसेनी भा. सा. (16)
      • संस्कृत भा. सा. (159)
    • +साहित्य (107)
      • साहित्य प्रकार (47)
      • साहित्य संकीर्ण (47)
      • साहित्यसमीक्षा (12)
  • भूगोल (3033)
  • भूविज्ञान (488)
  • भौतिकी (421)
  • मानवशास्त्र (294)
  • मानसशास्त्र (168)
  • युद्धशास्त्र (225)
  • रंगभूमी (52)
  • रसायनशास्त्र (452)
  • राज्यशास्त्र (480)
  • वातावरणविज्ञान (84)
  • वास्तुकला (93)
  • वृत्तपत्रविद्या (24)
  • +वैद्यक (206)
    • पशुवैद्यक (21)
    • +मानवी वैद्यक (184)
      • आयुर्वेद (81)
  • शास्त्रीय संस्था (15)
  • शिक्षणशास्त्र (250)
  • संकीर्ण विज्ञाने (50)
  • संगीत (206)
  • समाजशास्त्र (224)
  • सांख्यिकी (24)
  • 18,021,559 अभ्यागत

© मराठी विश्वकोश निर्मिती मंडळ - सर्व हक्क राखीव | अनन्या मल्टीटेक प्रायवेट लिमिटेड द्वारा विकसित

Skip to content
Open toolbar Accessibility Tools

Accessibility Tools

  • Increase TextIncrease Text
  • Decrease TextDecrease Text
  • GrayscaleGrayscale
  • High ContrastHigh Contrast
  • Negative ContrastNegative Contrast
  • Light BackgroundLight Background
  • Links UnderlineLinks Underline
  • Readable FontReadable Font
  • Reset Reset