Skip to content
मराठी विश्वकोश प्रथमावृत्ती
  • मराठी विश्वकोश (ज्ञानमंडळ)
  • मराठी विश्वकोश (खंड निहाय)
    • खंड : १ अंक ते आतुरचिकित्सा
    • खंड : २ आतुर निदान ते एप्स्टाइन,जेकब
    • खंड : ३ एबिंगहाऊस, हेरमान’ ते ‘किसांगानी’
    • खंड : ४ कीकट ते गाल्फिमिया ग्लॉका
    • खंड : ५ गाल्वा,एव्हारीस्त ते चेदि
    • खंड : ६ ‘चेन, सर एर्न्स्ट बोरिस’ ते ‘डोळा’
    • खंड : ७ ड्यूइसबुर्क ते धरणगाव
    • खंड : ८ ‘धरणे व बंधारे’ ते ‘न्वाकशॉट’
    • खंड : ९ पउमचरिउ – पेहलवी साहित्य
    • खंड : १० ‘पैकारा’ ते ‘बंदरे’
    • खंड : ११ बंदा ते ब्वेनस एअरीझ
    • खंड: १२ भंगुरतारा ते महाराष्ट्र राज्य
    • खंड : १३ महाराष्ट्र राज्य इलेक्ट्रॉनिकी विकास महामंडळ’ते ‘म्हैसूर संस्थान’
    • खंड : १४ यंग, एडवर्ड’ ते ‘रेयून्यों बेट
    • खंड : १५ रेल्वे ते वाद्य व वाद्यवर्गीकरण
    • खंड : १६ ‘वाद्यवृंद’ ते ‘विज्ञानशिक्षण’
    • खंड : १७ विज्ञानाचे तत्त्वज्ञान’ते शेक्सपिअर, विल्यम
    • खंड : १८ शेख अमर ते सह्याद्री
    • खंड : १९ सँगर, फ्रेडरिक ते सृष्टि व मानव
    • खंड : २० सेई-शोनागून ते ज्ञेयवाद
  • अकारविल्हे नोंदसूची
  • Toggle website search
Search this website
  • मराठी विश्वकोश (ज्ञानमंडळ)
  • मराठी विश्वकोश (खंड निहाय)
    • खंड : १ अंक ते आतुरचिकित्सा
    • खंड : २ आतुर निदान ते एप्स्टाइन,जेकब
    • खंड : ३ एबिंगहाऊस, हेरमान’ ते ‘किसांगानी’
    • खंड : ४ कीकट ते गाल्फिमिया ग्लॉका
    • खंड : ५ गाल्वा,एव्हारीस्त ते चेदि
    • खंड : ६ ‘चेन, सर एर्न्स्ट बोरिस’ ते ‘डोळा’
    • खंड : ७ ड्यूइसबुर्क ते धरणगाव
    • खंड : ८ ‘धरणे व बंधारे’ ते ‘न्वाकशॉट’
    • खंड : ९ पउमचरिउ – पेहलवी साहित्य
    • खंड : १० ‘पैकारा’ ते ‘बंदरे’
    • खंड : ११ बंदा ते ब्वेनस एअरीझ
    • खंड: १२ भंगुरतारा ते महाराष्ट्र राज्य
    • खंड : १३ महाराष्ट्र राज्य इलेक्ट्रॉनिकी विकास महामंडळ’ते ‘म्हैसूर संस्थान’
    • खंड : १४ यंग, एडवर्ड’ ते ‘रेयून्यों बेट
    • खंड : १५ रेल्वे ते वाद्य व वाद्यवर्गीकरण
    • खंड : १६ ‘वाद्यवृंद’ ते ‘विज्ञानशिक्षण’
    • खंड : १७ विज्ञानाचे तत्त्वज्ञान’ते शेक्सपिअर, विल्यम
    • खंड : १८ शेख अमर ते सह्याद्री
    • खंड : १९ सँगर, फ्रेडरिक ते सृष्टि व मानव
    • खंड : २० सेई-शोनागून ते ज्ञेयवाद
  • अकारविल्हे नोंदसूची

विद्युत् अभियांत्रिकी

  1. अथ:>
  2. अभियांत्रिकी>
  3. विद्युत् अभियांत्रिकी
  • सर्व नोंदी
  • अ
  • आ
  • इ
  • ऊ
  • ए
  • क
  • ग
  • च
  • ट
  • त
  • थ
  • द
  • ध
  • न
  • प
  • भ
  • र
  • व
  • श
  • स
अ
आ.१ ट्रिटियम घट. (१) निकेलाचे भांडे, (२) घन विद्युत् अग्र, (३) काचेची नळी, (४) ऋण विद्युत्अग्र, (५) काचेचे घट्ट झाकण.

अणुकेंद्रीय विद्युत् घटमाला

खंड १
. १. ऊष्मीय अभिचलित्र. (१) तापक घटक, (२) जोडपट्टी, (३) स्थानिक मंडल.

अभिचलित्र

खंड १
अस्थिर विद्युत् प्रवाह

अस्थिर विद्युत् प्रवाह

खंड १
आ

आर्मस्ट्राँग, एडविन हॉवर्ड

खंड २
इ
इंधन - विद्युत् घट

इंधन – विद्युत् घट

खंड २
ऊ

ऊर्जापरिवर्तक

खंड २
ए
एकदिश विद्युत् प्रवाह

एकदिश विद्युत् प्रवाह

खंड २
एकदिशकारक

एकदिशकारक

खंड २
क
आ. १. व्ही. आय्‌. आर्‌. केबल : (१) संवाहक, (२) व्हल्कनीकरण केलेल्या रबराचे वेष्टन, (३) रबर चढविलेल्या कापडाची पट्टी, (४) निरोधक मिश्रणात भिजविलेल्या कापसाच्या दोऱ्याचे विणकाम.

केबल

खंड ४
ग
आ.१. विद्युत् दाब उत्पन्न करणारी वेटोळी : (१) एक वेढ्याचे वेटोळे, (२) अनेक वेढ्यांचे वेटोळे, (३) खाचेत बसणारा भाग, (४) वेटोळ्याभोवतालचे आवरण, (५) आवरण नसलेला संवाहक, (६) दिक्‌परिवर्तक पट्ट्या. आ. २. रेललेल्या गुंडाळीमधील वेटोळी : (उ) उत्तर ध्रुव, (द) दक्षिण ध्रुव, (प) दिक्‌परिवर्तक पट्ट्या. आ. ३. चक्राकार विस्तारित केलेली रेललेली गुंडाळी. (अ) विस्तारित गुंडाळी : (द) दक्षिण ध्रुव, (उ) उत्तर ध्रुव, अखंड रेषांनी गुंडाळीचा वरचा भाग व तुटक रेषांनी गुंडाळीचा खालचा भाग दाखविले आहेत, (ब) ब्रश (आ) मोठ्या करून दाखविलेल्या खाचांत बसविलेले वेटोळ्यांचे भाग. आ. ४. (अ) रेललेल्या पद्धतीची वेटोळी : (१-२, ५-६) वेटोळ्यांची डावी बाजू, (३-४) वेटोळ्यांची उजवी बाजू (आ) तरंगी पद्धतीची वेटोळी : (१-२, ५-६) वेटोळ्यांची डावी बाजू, (३-४) वेटोळ्यांची उजवी बाजू, (७) दिक्‌परिवर्तक पट्ट्या. आ. ५. चार ध्रुवांच्या एकदिश यंत्रातील उघडून दाखविलेली रेललेल्या वेटोळ्यांची विद्युत्‌ दाब उत्पन्न करणारी गुंडाळी : (१-२-३....३५-३६) खाचेमध्ये बसविलेले वेटोळ्यांचे भाग, (उ) उत्तर ध्रुव, (द) दक्षिण ध्रुव, (प) दिक्‌परिवर्तक पट्ट्या, (ब) ब्रश.

गुंडाळ्या

खंड ५
च
चार सिलिंडरांच्या एंजिनातील चिरचुंबकी जनित्राची ठिणगी प्रज्वलन पद्धती : (१) चिरचुंबक, (२) आर्मेचर, (३) प्राथमिक गुंडाळी, (४) द्वितीयक गुंडाळी, (५) विद्युत् धारित्र, (६) विद्युत् मंडल खंडक, (७) वितरक, (८) ठिणगी गुडद्या.

चिरचुंबकी जनित्र

खंड ५
आ.१. नमुनेदार चुंबकीय मंडल : (१ - १) गुंडाळी.

चुंबकीय मंडले

खंड ५
ट

टॉमसन, इलिहू

खंड ६
त
आ. १. शृंगांतर तडित् निवारक : (अ) तडित् निवारक (आ) विद्युत् केंद्राजवळ तडित् निवारक जोडण्याची पद्धत : (१) संवाहक तार, (२) फट, (३) रोधक, (४) भूयोग, (५) मळसूत्री वेढ्याचे वेटोळे (६) विद्युत् केंद्राची इमारत.

तडित् संरक्षण

खंड ७
आ. १. द्रव प्रसरण संवेदक : (१) द्रव भरलेली टाकी, (२) नळी, (३) दट्ट्या, (४) दांडी, (५) स्प्रिंग.

तापनियंत्रक

खंड ७
थ
आ. १ विशिष्ट रोधकता व तापमान यांचा आलेख : (अ) मँगॅनीजनिकेल थर्मिस्टर (रोधताप गुणांक -४.४% प्रती ०से., २५० से., तापमानाला) (आ) मँगॅनीज-निकेल-कोबाल्ट थर्मिस्टर (रोधताप गुणांक -३.९% प्रप्ती० से., २५० से. तापमानाला) (इ) प्लॅटिनम.

थर्मिस्टर

खंड ७
द
आ.१. दिकपरिवर्तकाचे तत्त्व : (१) चुंबकाचा उत्तर ध्रुव, (२) चुंबकाचा दक्षिण ध्रुव, (३) बाह्य मंडलातील विद्युत् रोध, (४) दिकपरिवर्तक.

दिक्‌परिवर्तन

खंड ७
आ. १. पूर्ण विद्युत् मंडल विद्युत् वर्चस् संतुलन पद्धती : (१) प्रेषण केंद्र, (२) नियंत्रण केंद्र, (३) मधली तार, (४) आदान, (५) प्रदान, (६) विवर्धक, (७) मापकदर्शक.

दूरमापन

खंड ७
ध
आ. १. घरात चोर शिरल्याची सूचना देणारी योजना : (१) दरवाजाला जोडलेला स्विच, (२) विद्युत् घटमाला, (२ अ) रोहित्र, (३) विजेची घंटा, (४) अभिचालित्र, (५) तपासणी स्विच, (६) नियंत्रक स्विच, (७) साहित्य चालू नसल्याचे दर्शविणारा दिवा.

धोकासूचक, विद्युत्

खंड ८
न

निरोधक

खंड ८
निरोधन, विद्युत्

निरोधन, विद्युत्

खंड ८
प
आ. १ साधी परिनलिका : (१) पुठ्ठ्यासारख्या जाड कागदाची नळी, (२) जाड कागदाची तबकडी, (३) विद्युत् निरोधक वेष्टन असलेल्या संवाहकाचे वेटोळे, (४) प्लॅस्टिकचे निरोधक वेष्टन, (५-५) वेटोळ्याची टोके.

परिनलिका

खंड ९
 त्रिकला चार ध्रुवी समकालिक परिवर्तक: (१, २, ३) घसरकड्यांना जोडलेले त्रिकला संवाहक, (४) दिकपरिवर्तक भाग, (४अ) एकदिश स्पर्शक (ब्रश), (५) आर्मेचराची गुंडाळी.

परिवर्तक, समकालिक

खंड ९
आ. १. ‘ज्या’ तरंगाच्या स्वरूपात विद्युत् चालक प्रेरणा निर्माण करणारे वेटोळे : (अ) चुंबकीय क्षेत्रात फिरणारे वेटोळे : उ-उत्तर, ध्रृव, द-दक्षिण ध्रृव, च-चुंबकीय क्षेत्र (आ) वेटोळ्याच्या एका फेऱ्यात पूर्ण होणारे आवर्तन. [१ ते ५ आकडे वेटोळ्याच्या निरनिराळ्या स्थिती दर्शवितात].

प्रत्यावर्ती विद्युत् प्रवाह

खंड १०
आ. १. सरळ मोठ्या हमरस्त्यावरील दिव्यांच्या खांबांची मांडणी.

प्रदीपन अभियांत्रिकी

खंड १०
प्रवर्तन वेटोळे

प्रवर्तन वेटोळे

खंड १०
भ
आ.१. पोळादी नळी वापरून केलेले भूयोजन : (१) जमीन, (२) चरावरील झाकण, (३) चर, (४) धातुभागापासून येणारी तांब्याची तार, (५) भूयोजक विद्युत् प्रस्थ, (६) भूयोजक पोलादी नळी, (७) कोळशाची भुकटी व धुण्याचा सोडा किंवा मीठ यांचे एकाआड एक थर.

भूयोजन

खंड १२
र
आ. १. सर्वसाधारण रोहित्र : (अ) रचना : (१-१) प्राथमिक गुंडाळीची अग्रे, (२-२) द्वितीयक गुंडाळीची अग्रे, (३-३) पोलादी पट्ट्यांचा गाभा, १-१ या अग्रांमध्ये विद्युत दाब दिला जातो व २-२ या अग्रांमध्ये निराळा विद्युत दाब निर्माण होतो (आ) प्रतिकात्मक आराखडा : (१-१) प्राथमिक विद्युत दाब, (३) प्राथमिक गुंडाळी, (३-३) पोलादी पट्ट्यांचा गाभा, (४) द्वितीयक गुंडाळी, (५-५) द्वितीयक दाब, (६) चुंबकीय स्त्रोत, (७) भार.

रोहित्र

खंड १५
व

वायरिंग

खंड १६
आ. १ स्विच फलकावर बसविण्याची चिनी मातीची वितळतारधारक पेटी : (१) मंडल संवाहक, (२) स्पर्शक, (३) चिनी मातीची बैठक, (४) चिनी मातीचे झाकण, (५) वितळतार, (६) मूठ (७) झाकण बसविलेली संपूर्ण पेटी, (८) स्विच फलक.

वितळतार

खंड १६

विद्युत् अभियांत्रिकी

खंड १६

विद्युत् कर्षण

खंड १६
आ. १. चुंबकीय क्षेत्रात ठेवलेल्या व विद्युत् प्रवाह वाहून नेणाऱ्या संवाहकवर कार्य करणारी प्रेरणा : (१) उत्तर ध्रुव (उ), (२) दक्षिण ध्रुव (द), (३)संवाहक, (४) चुंबकीय क्षेत्र, (५) विद्युत् प्रवाह, (६) प्रेरणा.

विद्युत् चलित्र

खंड १६

विद्युत् चुंबक

खंड १६
विद्युत् चुंबकीय क्षेत्र सिद्धांत

विद्युत् चुंबकीय क्षेत्र सिद्धांत

खंड १६
आ. १. एकदिश प्रवाह विद्युत् चुंबकीय पंप : (१) चुंबकीय ध्रुव (२) द्रव-धातू वाहिनी, (३) विद्युत् प्रवाहाची दिशा (४) द्रव-धातू वाहण्याची दिशा, (५) तांब्याची संवाहक पट्टी.

विद्युत् चुंबकीय पंप

खंड १६
आ. १ प्रज्योत झोत एंजिन : (१) धनाग्र, (२) विद्युत् प्रज्योत, (३) ऋणाग्र, (४) निरोधक द्रव्य, (५) आयनद्रायूचा प्रवेश मार्ग, (६) प्रोथाची संरचना, (७) प्रवेगकाचा आतल्या पृष्ठभागाचे संरक्षण करणारा थंड वायू, (८) आयनद्रायूचे प्रसरण,(९) विसर्जन (प्रचालक) द्रव्याचे प्रवेशद्वार.

विद्युत् चुंबकीय प्रचालन

खंड १६
आ. १. फॅराडे-चकती प्रकारचे जनित्र : (१) नालाकृती चुंबक, (२) उत्तर ध्रुव (उ), (३) दक्षिण ध्रुव (द), (४) गॅल्व्हानोमीटरला जोडलेल्या तारा, (५) तांब्याची फिरणारी चकती, (६) चुंबकीय क्षेत्र.

विद्युत्‌ जनित्र

खंड १६
आ. १. तापमान नियंत्रक स्वयंचलित पद्धती : (१) संपृक्तिक्षम प्रतिक्रियाकारक, (२) तापक रोधक, (३) तपयुग्म, (४) उत्तापमापक, (५) विवर्धक, (६) प्रत्यावर्ती विद्युत् प्रवाहाचा पुरवठा, (७) एकदिश विद्युत् प्रवाहाचा पुरवठा, (८) नियंत्रक गुंडाळी.

विद्युत्‌ तापन

खंड १६
आ. १. टप्प्याच्या विद्युत् दाब नियामकाचे मंडल : (१) परिवर्तनीय स्विच, (२) विद्युत् दाव निवडणारे विवेचक स्विच, (३) विद्युत् दाब बदलाच्या वेळी वापरावयाचा प्रतिक्रियाकारक, (४) स्विचाचे स्पर्श बोट, (५) व्दितीयक गुंडाळीचे छेडे, (६) प्राथमिक गुंडाळी, (७) विद्युत् पुरवठा करणारा संवाहक, (८) प्रदान विद्युत् दाब.

विद्युत् दाब नियामक

खंड १६
आ. १. टंगस्टन तंतूच्या प्रदीप्त दिव्याची रचना : (१) टंगस्टनाचा तंतू, (२) धार देणारे मॉलिब्डेनमाचे तंतू, (३) संवाहक तारा, (४) आधार स्तंभ, (५) काचेचा फुगा, (६) निष्कासक नळी, (७) सिमेंट, (८) निरोधक, (९) कथिलाच्या लंबवर्तुळाकार स्पर्शक चकत्या.

विद्युत् दिवे

खंड १६

विद्युत् दोष

खंड १६
आ. १. धारित्राचे भाग : (१) विद्युत् अपारक पदार्थ, (२) व (४) बाहेर जोडावयाची टोके, (३) धातूच्या पट्ट्या.

विद्युत् धारित्र

खंड १६

विद्युत् नियंत्रण

खंड १६
आ. १. विद्युत् रोधक भट्टी : (१) रोधक, (२) तापवावयाचा पदार्थ भरलेली मूस, (३) तापमान मोजावयाचा तपयुग्म, (४) उच्चतापसह अस्तर, (५) भट्टीचे बांधकाम.

विद्युत् भट्टी

खंड १६
काही विद्युत् मंडले : (अ) एकसरी (आ) अनेकसरी (इ) मिश्र (ई) विद्युत् जालक (उ) युग्मित.

विद्युत् मंडल

खंड १६
विद्युत् मंडल खंडक

विद्युत् मंडल खंडक

खंड १६
आ. १. साधे विद्युत् मंडल : (१) जनित्र, (२) रोहित्र, (३) संगमदांडा, (४) वितरण तार, (५) विजेचा वापर करणारी साधने (प्रत्येक भागाची परिरक्षण व्यवस्था तुटक रेषेने दाखविली आहे).

विद्युत् मंडल परिरक्षण

खंड १६

विद्युत् मंडल परीक्षण

खंड १६

विद्युत् मोटर

खंड १६
भारतीय विद्युत मोटारगाड्या: लव्हबर्ड (निळ्या) व चॅरिअट (लाल)

विद्युत् मोटारगाडी

खंड १६

विद्युत् राशिमापक उपकरणे

खंड १६
आ. १. पाच विभागांचा चल रोधक : (१) विद्युत् प्रवाह अग्र, (२) स्थिर स्पर्शक अग्र, (३) चल स्पर्शक, (४) चल स्पर्शक फिरविण्याचा हस्तक, (५) रोधक गुंडाळ्या, (६) निरोधक फलक.

विद्युत् रोधक

खंड १६
आ. १. क्लीट पद्धत. चिनी मातीच्या दोन पट्ट्यांवमधून नेलेल्या दोन तारा : (१) खालची पट्टी, (२) वरची पट्टी.

विद्युत् वाहक तारकाम

खंड १६

विद्युत् वितरण पद्धति

खंड १६
आ. १. बहुपदरी गोल संवाहकांच्या टोकाची काही दृश्ये : (अ) १९-पदरी (आ) ७-पदरी (इ) ३७-पदरी.

विद्युत् संवाहक

खंड १६

विद्युत् सामग्री उद्योग

खंड १६

विद्युत् स्विच गिअर

खंड १६

विद्युत् स्विच फलक

खंड १६
जॉर्ज वेस्टिंगहाऊस

वेस्टिंगहाऊस, जॉर्ज

खंड १७
श

शक्तिगुणक

खंड १७

शक्तिप्रेषण, विद्युत्

खंड १७
स

सीमेन्स घराणे

खंड १९
विमानवेधी तोफेच्या दिशेचे सेवा-यंत्रणेमार्फत होणारे नियमन : (१) लक्ष्य विमान, (२) रडार शलाका, (३) परावर्तित संकेत, (४) रडार संच, (५) मार्गदर्शक, (६) नियंत्रक संकेत (तोफेची इष्ट स्थिती), (७) प्रमाद-अभिज्ञातक, (८) प्रमाद-संकेत (तोफेच्या स्थितीतील चूक), (९) विवर्धक, सेवा-चलित्र, (१०) विमानवेधी तोफ, (११) पुन:प्रदाय संकेत (तोफेची विद्यमान स्थिती), (१२) वेध घेण्याच्या वेळी असलेली लक्ष्य विमानाची इष्ट स्थिती.

सेवा – यंत्रणा

खंड २०
आ. १. सिलिकॉन pn प्रस्थानक सौर विद्युत् घटाच्या काटच्छेदाचे चित्र : (१) सूर्यापासून येणार्‍या प्रकाश ऊर्जेतील फोटॉन, (२) pn प्रस्थानक, (३) p - प्रकारचा सिलिकॉन फलक, (४) n - प्रकारचा सिलिकॉन फलक, (५) इलेक्ट्रॉनांचा प्रवाह, (६) भार. [ म्यूमी. = १०-३ मिमी. ]

सौर विद्युत् घट

खंड २०

स्टाइनमेट्स, चार्ल्स प्रोटिअस

खंड २०
आ. १. सुरी स्विच : (१) स्विच पाते (सुरी ), (२) बिजागरी जबडा, (३) खंडक जबडा, (४) तारांची अग्रे.

स्विच

खंड २०

स्विच गिअर

खंड २०
स्वॉन, सर जोसेफ विल्सन

स्वॉन, सर जोसेफ विल्सन

खंड २०

अर्थशास्त्र (566) अवर्गीकृत (2722) आयुर्वेद (83) इंग्रजी भा. सा. (223) इतिहास (669) इतिहास, जागतिक (203) इतिहास, भारतीय (338) उद्योग व व्यापार (333) उपयुक्त कला (102) कला सामान्य (88) कायदा (273) कीटकविज्ञान (84) कृषिविज्ञान (220) खगोलशास्त्र (290) खेळ (113) गणित (155) चित्रकला (77) तत्त्वज्ञान (261) धर्म (680) पुरातत्त्वविद्या (177) प्राणिविज्ञान (224) फ्रेंच भा. सा. (98) बंगाली भा. सा. (72) भाषाशास्त्र (94) भूगोल (3060) भूविज्ञान (490) भौतिकी (427) मराठी भा. सा. (269) मानवशास्त्र (297) मानवी वैद्यक (187) मानसशास्त्र (175) यांत्रिक अभियांत्रिकी (121) युद्धशास्त्र (233) यूरोपीय भा. सा. (114) रसायनशास्त्र (456) राज्यशास्त्र (494) वनस्पतिविज्ञान (1386) वातावरणविज्ञान (87) वास्तुकला (93) विद्युत् अभियांत्रिकी (69) शिक्षणशास्त्र (254) संगीत (208) संस्कृत भा. सा. (165) समाजशास्त्र (227) हिंदी भा. सा. (82)

  • 18,021,559 अभ्यागत

© मराठी विश्वकोश निर्मिती मंडळ - सर्व हक्क राखीव | अनन्या मल्टीटेक प्रायवेट लिमिटेड द्वारा विकसित

Skip to content
Open toolbar Accessibility Tools

Accessibility Tools

  • Increase TextIncrease Text
  • Decrease TextDecrease Text
  • GrayscaleGrayscale
  • High ContrastHigh Contrast
  • Negative ContrastNegative Contrast
  • Light BackgroundLight Background
  • Links UnderlineLinks Underline
  • Readable FontReadable Font
  • Reset Reset