स्थापत्य अभियांत्रिकी – मराठी विश्वकोश प्रथमावृत्ती

आ

आयफेल, आलेक्सांद्र ग्यूस्ताव्ह

आ. १. (१) आरेखन फलक, (२) टी-गुण्या, (३) तिकोनी गुण्ये.

आरेखन, अभियांत्रिकीय

इ

इंग्‍लिस, सर क्लॉड कॅव्हेंडिश

इमारती व घरे

क

काँक्रीट

आ. १. दाबमोचक : (१) कालव्याचा तळ, (२) अस्तर, (३) वर उघडणारी झडप, (४)जाड वाळू, (५) बारीक वाळू.

कालवे व देशांतर्गत जलमार्ग

आ. १. काटेरी तारेच्या कुंपणासाठी वापरण्यात येणारी सामग्री : (अ) विंचू, (आ) काटेरी तारांचे प्रकार, (इ) तार ताणणारा मळसूत्री आकडा.

कुंपणे व कवाडे

ख

खोसला, अयोध्यानाथ

ग

सांधमोड, चाल व जोड

गवंडीकाम

ज

जमीन सुधारणा

आ. १. नीमजवळील पाँ द्यू गार जलवाहिनी व तिच्या खालील जलसेतू (इ.स.पू. पहिले शतक) : (१) जलवाहिनी (कालवा), (२) जलसेतू.

जलवाहिनी

आ. १. जलस्थित्यंतर चक्र

जलविज्ञान

आ. १. दिवसाच्या निरनिराळ्या वेळेचा विद्युत् भार दाखविणारा आलेख : (क) कमाल, (स) सरासरी.

जलविद्युत् केंद्र

वर्षण व बाष्पीभवन यांच्यातील संतुलन

जलसंधारण

आ. १. जिन्याचे घटक : (१) जमीन, (२) पायसर, (३) चढ, (४) अंधारी, (५) नाकाड, (६) गराद, (७) आधाररूळ, (८) नैला, (९) झेप, (१०) रमणा, (११) पाटली.

ट

टेरझागी, कार्ल

त

आ. १. साधी भट्टी : (१) लोखंडी गजाची जाळी, (२) पत्र्याचे आवरण, (३) धुराड्याकडे वाट, (४) थंड हवा, (५) गरम हवा, (६) बाहेरची भिंत.

तापन पद्धति, इमारतीसाठी

ध

आ. १. यंत्राला रबराच्या तुकड्यांचा दिलेला आधार : (१) यंत्र, (२) रबराचे तुकडे, (३) गाडीच्या डब्याला जोडलेली यंत्राची बैठक.

धक्काशोषक

आ.१. धरणाची उंची व पाण्याचा साठा यांचा संबंध दर्शविणारा आलेख : (अ) आवश्यक असणारा साठा (आ) धरणाची उंची.

धरणे व बंधारे

न

नदी नियंत्रण

आ.१. नळकामाची हत्यारे : (अ) धातू कापण्याची पट्टी करवत (आ) चक्री कर्तक: (१) कर्तकी चकत्या (इ) कंगोरे तासण्याची तासणी (ई) साखळी शेगडा (उ) पेचपाटी : (१) मुद्रा, (२) नळ चटकन सोडविण्याची तरफ, (३) मार्गणकाचे समायोजन करणारी तरफ, (ऊ) नळपान्याचे दोन प्रकार : (१) ‘स्टीलसन’ नळपाना, (२) साखळीचा नळपाना.

नळकाम

प

आ. १ भारांचे प्रकार (वर्ग) :- (अ) ताण भार, (आ) संपीडक भार, (इ) कर्तन भार. (१-१) भार अक्ष, (२-२) भार कार्य प्रतल

पदार्थांचे बल

पाणीपुरवठा

आ. १ खोदाई: (१) पहिला थर (२) दुसरा थर (३) तिसरा थर (४) भूपृष्ट

आ. १. जलाशयाचा छेद : (१) धरण, (२) जलाशय, (अ) गाळ साठविण्याकरिता जलाशयात ठेवलेली जागा, (आ) पाण्याचा उपयुक्त साठा, (इ) पुराचे पाणी साठविण्याची जलाशयाची क्षमता, (ई) महत्तम पुराच्या वेळी जलाशयाची पाण्याची पातळी, (उ) जलाशयात साठविलेल्या पाण्याची पातळी, (ऊ) जलाशयातील पाण्याची निम्मतम पातळी (धरणाच्या उजवीकडे दिलेले आकडे मीटरमध्ये उंची दर्शवितात उंचीचे आकडे केवळ उदाहरणादाखल दिलेले आहेत आकृतीतील प्रमाण काही ठिकाणी मोठे करून दाखविलेले आहे).

पूर नियंत्रण

आ. १. इतिहासकालीन पूल रचना : (अ) आद्य स्वरूपाच्या पुलांचे प्रकार : (१)एकाच गाळ्याचा तुळई पूल, (२) अनेक गाळ्यांचा तुळई पूल, ३ अर्धबहाली (प्रक्षेपी तुळईचा पूल, (४) कमानी पूल, (५) निलंबी पूल (आ) लोंबत्या परिवाही पाळण्याचा पूल (इ) प्रक्षेप तुळई पद्धतीचा लाकडी पूल.

प्रातिनिधिक प्रणाली विकासातील विविध टप्पे दर्शविणारा आरेख

प्रणाली अभियांत्रिकी

खंड १०

भ

आ. १. पावसाच्या पाण्याचा निचरा करण्याची पद्धत : (१) मलवाहिनी, (२) वायुरोधकाचे स्थान, (३) जाड काँक्रीट नळीचा तिरका जोड, (४) जाळी, (५) रस्त्याचा पृष्ठभाग, (६) कुंडी, (७) पावसाचे पाणी नेणारी नलिका, (८) काँक्रीटचे जाड वेष्टण.

भुयारी गटार

खंड १२

आ. १. भारतातील भूकंपप्रवण क्षेत्रे व त्यांचे क्षैतिज भूकंपीय गुणांक दर्शविणारा नकाशा

भूकंप – प्रतिरोधक बांधकाम

खंड १२

म

आ. १. मृदेची घटकात्मक मांडणी

मृदा यामिकी

खंड १३

र

राव, कानुरू लक्ष्मण

खंड १४

व

वाहितमल

खंड १६