Skip to content
मराठी विश्वकोश प्रथमावृत्ती
  • मराठी विश्वकोश (ज्ञानमंडळ)
  • मराठी विश्वकोश (खंड निहाय)
    • खंड : १ अंक ते आतुरचिकित्सा
    • खंड : २ आतुर निदान ते एप्स्टाइन,जेकब
    • खंड : ३ एबिंगहाऊस, हेरमान’ ते ‘किसांगानी’
    • खंड : ४ कीकट ते गाल्फिमिया ग्लॉका
    • खंड : ५ गाल्वा,एव्हारीस्त ते चेदि
    • खंड : ६ ‘चेन, सर एर्न्स्ट बोरिस’ ते ‘डोळा’
    • खंड : ७ ड्यूइसबुर्क ते धरणगाव
    • खंड : ८ ‘धरणे व बंधारे’ ते ‘न्वाकशॉट’
    • खंड : ९ पउमचरिउ – पेहलवी साहित्य
    • खंड : १० ‘पैकारा’ ते ‘बंदरे’
    • खंड : ११ बंदा ते ब्वेनस एअरीझ
    • खंड: १२ भंगुरतारा ते महाराष्ट्र राज्य
    • खंड : १३ महाराष्ट्र राज्य इलेक्ट्रॉनिकी विकास महामंडळ’ते ‘म्हैसूर संस्थान’
    • खंड : १४ यंग, एडवर्ड’ ते ‘रेयून्यों बेट
    • खंड : १५ रेल्वे ते वाद्य व वाद्यवर्गीकरण
    • खंड : १६ ‘वाद्यवृंद’ ते ‘विज्ञानशिक्षण’
    • खंड : १७ विज्ञानाचे तत्त्वज्ञान’ते शेक्सपिअर, विल्यम
    • खंड : १८ शेख अमर ते सह्याद्री
    • खंड : १९ सँगर, फ्रेडरिक ते सृष्टि व मानव
    • खंड : २० सेई-शोनागून ते ज्ञेयवाद
  • अकारविल्हे नोंदसूची
Search this website
  • मराठी विश्वकोश (ज्ञानमंडळ)
  • मराठी विश्वकोश (खंड निहाय)
    • खंड : १ अंक ते आतुरचिकित्सा
    • खंड : २ आतुर निदान ते एप्स्टाइन,जेकब
    • खंड : ३ एबिंगहाऊस, हेरमान’ ते ‘किसांगानी’
    • खंड : ४ कीकट ते गाल्फिमिया ग्लॉका
    • खंड : ५ गाल्वा,एव्हारीस्त ते चेदि
    • खंड : ६ ‘चेन, सर एर्न्स्ट बोरिस’ ते ‘डोळा’
    • खंड : ७ ड्यूइसबुर्क ते धरणगाव
    • खंड : ८ ‘धरणे व बंधारे’ ते ‘न्वाकशॉट’
    • खंड : ९ पउमचरिउ – पेहलवी साहित्य
    • खंड : १० ‘पैकारा’ ते ‘बंदरे’
    • खंड : ११ बंदा ते ब्वेनस एअरीझ
    • खंड: १२ भंगुरतारा ते महाराष्ट्र राज्य
    • खंड : १३ महाराष्ट्र राज्य इलेक्ट्रॉनिकी विकास महामंडळ’ते ‘म्हैसूर संस्थान’
    • खंड : १४ यंग, एडवर्ड’ ते ‘रेयून्यों बेट
    • खंड : १५ रेल्वे ते वाद्य व वाद्यवर्गीकरण
    • खंड : १६ ‘वाद्यवृंद’ ते ‘विज्ञानशिक्षण’
    • खंड : १७ विज्ञानाचे तत्त्वज्ञान’ते शेक्सपिअर, विल्यम
    • खंड : १८ शेख अमर ते सह्याद्री
    • खंड : १९ सँगर, फ्रेडरिक ते सृष्टि व मानव
    • खंड : २० सेई-शोनागून ते ज्ञेयवाद
  • अकारविल्हे नोंदसूची

स्थापत्य अभियांत्रिकी

  1. अथ:>
  2. अभियांत्रिकी>
  3. स्थापत्य अभियांत्रिकी
  • सर्व नोंदी
  • आ
  • इ
  • क
  • ख
  • ग
  • ज
  • ट
  • त
  • ध
  • न
  • प
  • ब
  • भ
  • म
  • र
  • व
  • स
आ

आयफेल, आलेक्सांद्र ग्यूस्ताव्ह

खंड २
आ. १. (१) आरेखन फलक, (२) टी-गुण्या, (३) तिकोनी गुण्ये.

आरेखन, अभियांत्रिकीय

खंड २
इ

इंग्‍लिस, सर क्लॉड कॅव्हेंडिश

खंड २
आ. १. गाळ्यांची मांडणी

इमारती व घरे

खंड २
क
 आ.१. पाणी-सिमेंट यांच्या प्रमाणानुसार काँक्रीटचे सामर्थ्य

काँक्रीट

खंड ३
आ. १. दाबमोचक : (१) कालव्याचा तळ, (२) अस्तर, (३) वर उघडणारी झडप, (४)जाड वाळू, (५) बारीक वाळू.

कालवे व देशांतर्गत जलमार्ग

खंड ३
आ. १. काटेरी तारेच्या कुंपणासाठी वापरण्यात येणारी सामग्री : (अ) विंचू, (आ) काटेरी तारांचे प्रकार, (इ) तार ताणणारा मळसूत्री आकडा.

कुंपणे व कवाडे

खंड ४
ख

खोसला, अयोध्यानाथ

खंड ४
ग
सांधमोड, चाल व जोड

गवंडीकाम

खंड ४

गोदी

ज
आ. १. मुंबईची मूळ सात बेटे.

जमीन सुधारणा

खंड ६
आ. १. नीमजवळील पाँ द्यू गार जलवाहिनी व तिच्या खालील जलसेतू (इ.स.पू. पहिले शतक) : (१) जलवाहिनी (कालवा), (२) जलसेतू.

जलवाहिनी

खंड ६
आ. १. जलस्थित्यंतर चक्र

जलविज्ञान

खंड ६
आ. १. दिवसाच्या निरनिराळ्या वेळेचा विद्युत् भार दाखविणारा आलेख : (क) कमाल, (स) सरासरी.

जलविद्युत् केंद्र

खंड ६
वर्षण व बाष्पीभवन यांच्यातील संतुलन

जलसंधारण

खंड ६
आ. १. जिन्याचे घटक : (१) जमीन, (२) पायसर, (३) चढ, (४) अंधारी, (५) नाकाड, (६) गराद, (७) आधाररूळ, (८) नैला, (९) झेप, (१०) रमणा, (११) पाटली.

जिने

खंड ६
ट

टेरझागी, कार्ल

खंड ६
त
आ. १. साधी भट्टी : (१) लोखंडी गजाची जाळी, (२) पत्र्याचे आवरण, (३) धुराड्याकडे वाट, (४) थंड हवा, (५) गरम हवा, (६) बाहेरची भिंत.

तापन पद्धति, इमारतीसाठी

खंड ७
ध
आ. १. यंत्राला रबराच्या तुकड्यांचा दिलेला आधार : (१) यंत्र, (२) रबराचे तुकडे, (३) गाडीच्या डब्याला जोडलेली यंत्राची बैठक.

धक्काशोषक

खंड ७
आ.१. धरणाची उंची व पाण्याचा साठा यांचा संबंध दर्शविणारा आलेख : (अ) आवश्यक असणारा साठा (आ) धरणाची उंची.

धरणे व बंधारे

खंड ८
न

नदी नियंत्रण

खंड ८
आ.१. नळकामाची हत्यारे : (अ) धातू कापण्याची पट्टी करवत (आ) चक्री कर्तक: (१) कर्तकी चकत्या (इ) कंगोरे तासण्याची तासणी (ई) साखळी शेगडा (उ) पेचपाटी : (१) मुद्रा, (२) नळ चटकन सोडविण्याची तरफ, (३) मार्गणकाचे समायोजन करणारी तरफ, (ऊ) नळपान्याचे दोन प्रकार : (१) ‘स्टीलसन’ नळपाना, (२) साखळीचा नळपाना.

नळकाम

खंड ८
प
आ. १ भारांचे प्रकार (वर्ग) :- (अ) ताण भार, (आ) संपीडक भार, (इ) कर्तन भार. (१-१) भार अक्ष, (२-२) भार कार्य प्रतल

पदार्थांचे बल

खंड ९
आ. १. पाण्याच्या दर ताशी मागणीतील चढउतार

पाणीपुरवठा

खंड ९
आ. १ खोदाई: (१) पहिला थर (२) दुसरा थर (३) तिसरा थर (४) भूपृष्ट

पाया

खंड ९
 आ. १. जलाशयाचा छेद : (१) धरण, (२) जलाशय, (अ) गाळ साठविण्याकरिता जलाशयात ठेवलेली जागा, (आ) पाण्याचा उपयुक्त साठा, (इ) पुराचे पाणी साठविण्याची जलाशयाची क्षमता, (ई) महत्तम पुराच्या वेळी जलाशयाची पाण्याची पातळी, (उ) जलाशयात साठविलेल्या पाण्याची पातळी, (ऊ) जलाशयातील पाण्याची निम्मतम पातळी (धरणाच्या उजवीकडे दिलेले आकडे मीटरमध्ये उंची दर्शवितात उंचीचे आकडे केवळ उदाहरणादाखल दिलेले आहेत आकृतीतील प्रमाण काही ठिकाणी मोठे करून दाखविलेले आहे).

पूर नियंत्रण

खंड ९
आ. १. इतिहासकालीन पूल रचना : (अ) आद्य स्वरूपाच्या पुलांचे प्रकार : (१)एकाच गाळ्याचा तुळई पूल, (२) अनेक गाळ्यांचा तुळई पूल, ३ अर्धबहाली (प्रक्षेपी तुळईचा पूल, (४) कमानी पूल, (५) निलंबी पूल (आ) लोंबत्या परिवाही पाळण्याचा पूल (इ) प्रक्षेप तुळई पद्धतीचा लाकडी पूल.

पूल

खंड ९
प्रातिनिधिक प्रणाली विकासातील विविध टप्पे दर्शविणारा आरेख

प्रणाली अभियांत्रिकी

खंड १०
ब
आ. १. समुद्रातील लाट : (१) तरंगशीर्ष, (२) तरंगद्रोणी, (३) तरंगलांबी, (४) तरंग-उंची, (५) आंदोलन मध्यावरील उंची, (६) आंदोलन मध्याखालील उंची, (७) आंदोलन मध्यरेषा, (८) स्थिर पाण्याची पातळी.

बंदरे

खंड १०
आ. २. चाकांचा ट्रॅक्टर

बांधकाम तंत्र

खंड ११
आ. ३. पोलादी संरचनेत वापरले जाणारे काही संयुक्त छेद : क-काप, स-सांधा, प-पोकळी.

बांधकाम, पोलादाचे

खंड ११
आ. १. लाकडी बांधकामातील सांरचनिक सांधे : (अ) आरोही (अथवा गोद किंवा छादन) सांधा (आ) चावीयुक्त आरोही सांधा : (१) चावी (इ) खंडप्रक्षेपी संधान पट्टी सांधा (ई) साधा कड (किंवा टक्कर वा संधान पट्टी) सांधा : (१) पोलादी वेष्टन पट्टी (उ) तिर्यक् ग्रीवापट्ट सांधा (ऊ) अर्ध-आरोही ग्रीवापट्ट सांधा (ए) चावीयुक्त ग्रीवापट्ट सरळ सांधा : (१) चावी (ऐ)सरळ प्रक्षेपी ग्रीवापट्ट सांधा (ओ) तिर्यक् प्रक्षेपी ग्रीवापट्ट सांधा (औ) चावीयुक्त सरळ प्रक्षेपी ग्रीवापट्ट सांधा (क) चावीयुक्त तिर्थक तिर्थक प्रक्षेपी ग्रीवापट्ट सांधा (ख) लाकडी सांध्यात वापरल्या जाणाऱ्‍या विविध संघान पट्ट्या.

बांधकाम, लाकडाचे

खंड ११

बांधकाम, हलक्या धातूंचे

खंड ११
आ. १. चिकणमातीचा पोकळ ठोकळा

बांधकामाची सामग्री

खंड ११
आ. १. दगडाला पॉलिश करण्याची पद्धत: (१) वाकविलेली लोखंडी पट्टी, (२) गट्टू (३)छिद्र.

बांधकामाचे दगड

खंड ११
आ. १. बोगद्यांचे विविध आकार : (अ) नालाकृती : (१) त्रिज्या, (२) व्यास, (३) बोगद्याचे अस्तर (आ) वर्तुळाकृती : (१) त्रिज्या, (२) अस्तर (इ) कमानीचा : (१) त्रिज्या, (२) अस्तर.

बोगदा

खंड ११
भ
आ. १. पावसाच्या पाण्याचा निचरा करण्याची पद्धत : (१) मलवाहिनी, (२) वायुरोधकाचे स्थान, (३) जाड काँक्रीट नळीचा तिरका जोड, (४) जाळी, (५) रस्त्याचा पृष्ठभाग, (६) कुंडी, (७) पावसाचे पाणी नेणारी नलिका, (८) काँक्रीटचे जाड वेष्टण.

भुयारी गटार

खंड १२
आ. १. भारतातील भूकंपप्रवण क्षेत्रे व त्यांचे क्षैतिज भूकंपीय गुणांक दर्शविणारा नकाशा

भूकंप – प्रतिरोधक बांधकाम

खंड १२
म
 आ. १. मृदेची घटकात्मक मांडणी

मृदा यामिकी

खंड १३
र

राव, कानुरू लक्ष्मण

खंड १४
व

वाहितमल

खंड १६
स

संयोजक

खंड १८

संरचना अभियांत्रिकी

खंड १८
आ. १. त्रिकोणीकरण: ( अ ) त्रिकोणाकृतींचे जाळे ( आ ) त्रिकोणाकृतींची साखळी ( इ ) कर्णयुक्त चौकोनांची साखळी.

सर्वेक्षण

खंड १८
आ. १. साधी ठिबक सिंचन पद्घती : (१) झडप, (२) पार्श्वप्रवाह प्रतिबंधक, (३) दाब नियंत्रक, (४) गाळणी, (५) नलिका, (६) ठिबक नलिका, (७) उत्सर्जक, (८) अंत्य टोपण.

सिंचन

खंड १९

सिंचाई

खंड १९
सिमेंट

सिमेंट

खंड १९
आकाशी कायको पूल (१९९८) : जपानमधील मुख्यभूमीवरील कोबे शहर आणि ॲवॅज बेटावरील आवाया शहर यांना जोडणारा झुलता पूल (लांबी ३,९११ मी. उंची २८२.८ मी.).

स्थापत्य अभियांत्रिकी

खंड २०

विषयनिहाय नोंदी

  • —अभियांत्रिकी (390)
    • अणुकेंद्रीय अभियांत्रिकी (4)
    • नाविक अभियांत्रिकी (30)
    • यांत्रिक अभियांत्रिकी (119)
    • रासायनिक अभियांत्रिकी (46)
    • विद्युत् अभियांत्रिकी (70)
    • वैमानिकीय अभियांत्रिकी (11)
    • संदेशवहन अभियांत्रिकी (58)
    • स्थापत्य अभियांत्रिकी (48)
    • स्वयंचलित अभियांत्रिकी (4)
  • अर्थशास्त्र (555)
  • अवकाशविज्ञान (7)
  • +इतिहास (1217)
    • इतिहास, जागतिक (201)
    • इतिहास, भारतीय (335)
  • उद्योग व व्यापार (331)
  • +कला (246)
    • उपयुक्त कला (101)
    • कला सामान्य (86)
    • मूर्तिकला (26)
    • वस्त्रे व भूषणे (28)
  • कायदा (269)
  • +कृषिविज्ञान (220)
    • वनस्पतिरोगविज्ञान (1)
  • खगोलशास्त्र (288)
  • +खेळ आणि मनोरंजन (148)
    • खेळ (101)
    • खेळ व मनोरंजन (32)
    • मनोरंजन (15)
  • गणित (148)
  • ग्रंथालयशास्त्र (9)
  • चित्रकला (74)
  • चित्रपट (65)
  • जीवरसायनशास्त्र (54)
  • +जीवविज्ञाने (1602)
    • कीटकविज्ञान (83)
    • पशुविकारविज्ञान (6)
    • प्राणिविज्ञान (112)
    • वनस्पतिविज्ञान (1366)
    • सूक्ष्मजीवविज्ञान (35)
  • तत्त्वज्ञान (260)
  • धर्म (667)
  • धातुविज्ञान (40)
  • नृत्य (55)
  • पुरातत्त्वविद्या (176)
  • +भाषा आणि साहित्य (2166)
    • +जागतिक साहित्य (1022)
      • +अमेरिकन भा. सा. (33)
        • अमेरिकन भा. सा. (23)
        • गेलिक भा. सा. (1)
        • चिली भा. सा. (1)
        • जॉर्जियन भा. सा. (2)
        • फ्‍लेमिश भा. सा. (3)
        • फ्लेमिश-बेल्जियन भा. सा. (3)
      • +आशियाई भा. सा. (109)
        • अरबी भा. सा. (6)
        • चिनी भा. सा. (17)
        • जपानी भा. सा. (14)
        • तुर्की भा. सा. (4)
        • फार्सी भा. सा. (10)
      • +यूरोपीय भा. सा. (715)
        • इंग्रजी भा. सा. (217)
        • इटालियन भा. सा. (16)
        • ग्रीक भा. सा. (21)
        • चेक भा. सा. (6)
        • जर्मन भा. सा. (49)
        • डच भा. सा. (10)
        • डॅनिश भा. सा. (19)
        • नॉर्वेजियन भा. सा. (4)
        • पोर्तुगीज भा. सा. (14)
        • पोलिश भा. सा. (20)
        • फिनिश भा. सा. (6)
        • फ्रेंच भा. सा. (96)
        • यूरोपीय भा. सा. (1)
        • रशियन भा. सा. (43)
        • रूमानियन भा. सा. (3)
        • लॅटिन भा. सा. (24)
        • स्पॅनिश भा. सा. (33)
        • स्वीडिश भा. सा. (13)
        • हंगेरियन भा. सा. (8)
        • हिब्रू भा. सा. (5)
    • +भारतीय भाषा व साहित्य (570)
      • असमिया भा. सा. (41)
      • उर्दू भा. सा. (26)
      • ओडिया भा. सा. (50)
      • कन्नड भा. सा. (47)
      • काश्मीरी भा. सा. (12)
      • कोकणी भा. सा. (13)
      • गुजराती भा. सा. (36)
      • तमिळ भा. सा. (40)
      • तेलुगू भा. सा. (54)
      • पंजाबी भा. सा. (14)
      • बंगाली भा. सा. (71)
      • भारतीय भा. सा. (1)
      • मलयाळम् भा. सा. (29)
      • राजस्थानी भा. सा. (2)
      • सिंधी भा. सा. (12)
      • हिंदी भा. सा. (81)
    • +भाषा व लिपी (112)
      • भाषाशास्त्र (72)
      • लिपिप्रकार (39)
    • मराठी भा. सा. (265)
    • +संस्कृत व प्राकृत (251)
      • अपभ्रंश भा. सा. (15)
      • अर्धमागधी भा. सा. (12)
      • पाली भा. सा. (20)
      • पैशाची भा. सा. (1)
      • प्राकृत भा. सा. (6)
      • मागधी भा. सा. (2)
      • माहाराष्ट्री भा. सा. (20)
      • शौरसेनी भा. सा. (16)
      • संस्कृत भा. सा. (159)
    • +साहित्य (107)
      • साहित्य प्रकार (47)
      • साहित्य संकीर्ण (47)
      • साहित्यसमीक्षा (12)
  • भूगोल (3033)
  • भूविज्ञान (488)
  • भौतिकी (421)
  • मानवशास्त्र (294)
  • मानसशास्त्र (168)
  • युद्धशास्त्र (225)
  • रंगभूमी (52)
  • रसायनशास्त्र (452)
  • राज्यशास्त्र (480)
  • वातावरणविज्ञान (84)
  • वास्तुकला (93)
  • वृत्तपत्रविद्या (24)
  • +वैद्यक (206)
    • पशुवैद्यक (21)
    • +मानवी वैद्यक (184)
      • आयुर्वेद (81)
  • शास्त्रीय संस्था (15)
  • शिक्षणशास्त्र (250)
  • संकीर्ण विज्ञाने (50)
  • संगीत (206)
  • समाजशास्त्र (224)
  • सांख्यिकी (24)
  • 18,021,559 अभ्यागत

© मराठी विश्वकोश निर्मिती मंडळ - सर्व हक्क राखीव | अनन्या मल्टीटेक प्रायवेट लिमिटेड द्वारा विकसित

Skip to content
Open toolbar Accessibility Tools

Accessibility Tools

  • Increase TextIncrease Text
  • Decrease TextDecrease Text
  • GrayscaleGrayscale
  • High ContrastHigh Contrast
  • Negative ContrastNegative Contrast
  • Light BackgroundLight Background
  • Links UnderlineLinks Underline
  • Readable FontReadable Font
  • Reset Reset