संदेशवहन अभियांत्रिकी – मराठी विश्वकोश प्रथमावृत्ती

अ

अनुचित्र-प्रेषण-पद्धतीचे मूलभूत विभाग. (१) दूर पाठवायचे चित्र, (२) क्रमवीक्षण-यंत्रणा, (३) क्रमवीक्षण-यंत्रणा-गाडी, (४) गाडी सरकविणारा स्क्रू, (५) कलानियंत्रक स्पंद जनित्र, (६) संवह-संदेश-जनित्र, (७) विरूपक, (८) विवर्धक, (९) समकालिक चलित्र, (१०) समकाल-नियंत्रक.

अनुचित्र – प्रेषण

अवगम सिद्धांत

आ

आकाशक

आंतरसंदेशवहन पद्धति

आंतरसंदेशवहन पद्धति

आंदोलक, इलेक्ट्रॉनीय

आंदोलक, इलेक्ट्रॉनीय

इ

इलेक्ट्रॉनिकी

इलेक्ट्रॉनीय प्रयुक्ति

इलेक्ट्रॉनीय प्रयुक्ति

इलेक्ट्रॉनीय मापन

इलेक्ट्रॉनीय मापन

इलेक्ट्रॉनीय वाद्ये

इलेक्ट्रॉनीय विवर्धक

इलेक्ट्रॉनीय विवर्धक

इलेक्ट्रॉनीय स्विच मंडले

इलेक्ट्रॉनीय स्विच मंडले

उ

उत्तम तद्‌रूपता ध्वनिप्रणाली

उत्तम तद्‌रूपता ध्वनिप्रणाली

आ. १. निष्क्रिय उपग्रहांच्या साहाय्याने संदेशवहन (१) ॲल्युमिनियमाचा थर दिलेला प्लॅस्टिक गोल, (२) व (३) प्रेषक, (४) व (५) ग्राही.

उपग्रह संदेशवहन

ऋ

ऋण किरण नलिका

ए

एसाकी, लिओ

औ

आ. १. पाराबाष्पयुक्त एकदिशकारकाचा व्होल्ट - अँपिअर वक्र.

औद्योगिक इलेक्ट्रॉनिकी

छ

आ. १. आदर्श छानकाची प्रेषण अभिलक्षणे : (अ) निम्न पारक, (आ) उच्च पारक, (इ) पट्ट पारक, (ई) पट्ट निरास.

छानक, विद्युत्

ज

जैव इलेक्ट्रॉनिकी

झ

झ्व्हॉऱ्यक्यिन, व्ह्‌लड्यीम्यिर कझ्यमा

ट

टर्मन, फ्रेडरिक एमन्स

आ. १. विभाग शुद्धीकरणाची पद्धत : (१) रेडिओ कंप्रता विद्युत प्रवाह वाहक वेटोळी, (२) जर्मेनियम कांबीचे न वितळलेले विभाग, (३) जर्मेनियम कांबीचे द्रव विभाग, (४) ग्रॅफाइटाची नाव (नाव सरकण्याची दिशा बाणाने दाखविली आहे), (५) क्वार्ट्‌झाची नळी.

ट्रँझिस्टर तंत्रविद्या

त

तरंग मार्गदर्शक

आ. १. एकदली तारायंत्र : (१) विद्युत् प्रवाह नियंत्रक चावी (प्रेषक स्थानक), (२) विद्युत् ग्राही स्थानक, (३) विद्युत् चुंबक, (४) ऐरण, (५) तारेचा दुवा, (६) विद्युत् घटमाला.

तारायंत्रविद्या

त्वक्‌ परिणाम

द

आ. १. निपको तबकडी क्रमवीक्षण योजना (१८ रेषा प्रती चौकट) : (१) क्रमवीक्षित प्रतिमा श्रेत्र, (२) चौकोनी रंध्रे.

दूरचित्रवाणी

आ.१. दूरध्वनीचे तत्त्वः (१) ध्वनितरंग, (२) प्रेषक, (३) वाहक तारा, (४) ग्राही, (५) ध्वनितरंग

दूरध्वनिविद्या

दूरमुद्रक (टेलिप्रिंटर)

ध

आ.१. ध्वनिक्षेपकाचे घटक : (१) चिरचुंबक (उ-उत्तर ध्रुव, द-दक्षिण ध्रुव), (२) स्वर वेटोळे (चालक घटक), (३) कागदाचे शंक्वाकार पटल, (४) श्राव्य विवर्धकाकडून आलेली ऊर्जा, (५) रोहित्र [स्वर वेटोळे पटलाला कायमचे जोडलेले असते].

ध्वनिक्षेपक

आ.१ . ध्वनिग्राहकाचा कंप्रता प्रतिसाद

ध्वनिग्राहक

न

आ.१. विजेच्या दिव्याची तेजस्विता नियंत्रित करणाऱ्या काही प्रणाली : (अ) चालू-बंद नियंत्रण : (१) विद्युत् पुरवठा (२) विजेचा दिवा, (३) स्विच, (आ) टप्प्याने नियंत्रण : (१) विद्युत् पुरवठा, (२) विजेचा दिवा, (३) रोहित्र दिवा, (४) घूर्णी, स्पर्शक (इ) अखंडित नियंत्रण : (१) विद्युत् पुरवठा, (२) विजेचा दिवा, (३) स्विच, (४) चल रोधक.

नियंत्रण प्रणाली

प

पीअर्स, जॉन रॉबिन्सन

पुंज – इलेक्ट्रॉनिकी

आ. १. प्रकाशीय संदेशवहन प्रणालीचे मुख्य भाग

प्रकाशीय संदेशवहन

खंड १०

आ. १ प्रेषण मार्ग प्रकारांमधील विद्युत् व चूंबकीय क्षेत्रांचे वितरण (TEM रीत) : (अ) अनावृत्त तारा (आ) समांतर पट्टिका (इ) संरक्षित जोडी (ई) समाक्ष केबल. अखंड रेषांनी चुंबकीय क्षेत्र व तुटक रेषांनी विद्युत् क्षेत्र दर्शविले आहे.

प्रेषण मार्ग

खंड १०

ब

बेअर्ड, जॉन लोगी

खंड ११

म

खंड १३

र

आ. १. मेंलित रेडीओ कंप्रता ग्राहीचे मूलभूत स्वरूप

रेडिओ ग्राही

खंड १४

रेडिओ तरंग प्रसारण

रेडिओ तरंग प्रसारण

आयनांबर, क्षोभावरण

आ. १. परमप्रसर-विरूपण रेडीओ-दूरध्वनी प्रेषक

रेडिओ प्रेषक

खंड १४

आ. १. रेडीओ प्रेषण जाळ्याचे मूलभूत घटक

रेडिओ प्रेषण

खंड १४

आ. १. रेडीओ संदेशवहन प्रणालीचे मूलभूत तत्व

रेडिओ संदेशवहन प्रणाली

खंड १४

ल

आ. १. सुसंगत लेसर प्रकाश व असंगत सामान्य प्रकाश यांमधील फरक : (अ) प्रगत दिशा, तरंगलांबी, कला व ध्रुवण अवस्था एकरूप असलेले लेसर प्रकाश तरंग (आ) प्रगत दिशा एक परंतु भिन्न तरंगलांबी असलेले म्हणून असंगत प्रकाश तरंग (इ) तरंगलांबी व कला एकरूप पण प्रगत दिशा भिन्न असलेले असंगत प्रकाश तरंग (ई) तरंगलांबी व प्रगत दिशा एक पण भिन्न कलांमुळे असंगत असणारे प्रकाश तरंग.

खंड १५

व

गोंगाट शक्ती मापन : (१) गोंगाट उद्गम, (२) रखीय विवधेक, (३) द्विधाती अभिशातक, (४) निम्नपारक छानक,(५) दर्शक.

विद्युत् गोंगाट

खंड १६

आ. १. विद्युत् स्पंद व त्याच्याशी निगडित संज्ञा

विद्युत् स्पंद तंत्रे

खंड १६

आ. १. दूरध्वनीत होणारे विरूपण व अविरूपण : (१) श्रवणीय ऊर्जा, (२) विरूपणकारक, (३) विद्युत्‌ऊर्जा, (४) अविरूपणकारक.

विरूपण

खंड १६

आ १. बंद तोंडाच्या ध्वनिनलिकेचे अनुस्पंदन : (अ) f 1 या मूळ कंप्रतेला आणि l1 या तरंगलांबीला, (आ) f3 » 3f1 अधिस्वरित कंप्रतेला व l3 तरंगलांबीला : (१) बंद तोंड, (२) कणाचे शून्य स्थानांतर, (३) कणाचे कमाल स्थानांतर, (४) उघडे तोंड, (५) अनुदैर्घ्य स्थानांतर.

विवर अनुस्पंदक

खंड १६

आ. १. (अ) व्हिडिओ टेप रेकॉर्डरची रचना : (१) ताण रूळ (२) मार्गदर्शक खुंट्या (३) व्हिडिओ चक्र (४) मुद्रण शीर्ष (५) पुनर्वादन शीर्ष (६) पुसणारे शीर्ष (आ) दृक् फितीवरील संकेतांची मांडणी : (१) ध्वनिसंकेत (२) व्हिडिओ (दृक्) संकेत (३) कालनियंत्रक संकेत.

व्हिडिओ

खंड १७

श

आ. १. द्विपस्थ शोधकाचे मूलभूत मंडल : (१) रेडिओ कंप्रता आदान, (२) मेलित मंडल, (३) द्विपस्थ, (४) प्रदान संकेत.

खंड १८

ह

होलोग्राफीचे मूलभूत टप्पे : (अ) होलोग्राम तयार करणे : (१) लेसर, (२) अर्धपारदर्शक आरसा, (३) आरसा, (४) भिंग, (५) बाटली, (६) प्रकाशसंवेदी पट्टिका (आ) प्रतिमा दर्शविण्यासाठी होलोग्राम प्रकाशित करणे : (१) लेसर, (२ व ३) आरसा, (४) भिंग, (५) बाटलीची प्रतिमा, (६) होलोग्राम, (७) डोळा.

होलोग्राफी

खंड २०