रासायनिक अभियांत्रिकी – मराठी विश्वकोश प्रथमावृत्ती

अ

वायूचे अधिशोषण व आनुषंगिक दाब यांचा संबंध दाखविणारा आलेख.

अधिशोषण

आ. १. टॉमस ग्रॅहॅम यांचा अपोहनाचा प्रयोग. (१) काचेचे पोकळ नळकांडे, (२) नळकांड्याचे खालचे तोंड,(३) नळकांड्याचे वरचे तोंड, (४)अर्धपारगम्य पटल, (५) पात्र,(६) पाणी आत येण्याची नळी, (७) पाणी बाहेर जाण्याची नळी.

अपोहन

अमिनीकरण

अल्किलीकरण

अखंड अवसादन व निचरण करणारे उपकरण. (१) रवी, (२)रवी फिरविण्याची मोटर व वेग बदलणारी पेटी, (३) रवीचे आरे, (४) आऱ्याची खाली जोडलेली पाती, (५) टाकीला मिश्रण पुरविणारा नळ, (६) मिश्रण टाकीच्या तळाकडे नेणारा नळ, (७)निर्मल सांपाणी टाकीच्या बाहेर नेणारा नळ, (८) गारा बाहेर नेणारा नळ,

अवसादन व निचरण

आ

आर्द्रीकरण व निरार्द्रीकरण

उ

उच्च दाब प्रक्रिया

उत्ताप विच्छेदन

उदासिनीकरण

उष्णता संक्रमण

ऊ

आ. १. साधी ऊर्ध्वपातन पद्धत - (१) बॉयलर, (२) बाष्प नलिका, (३) संघनक, (४) ऊर्ध्वपातित द्रव साठविण्याचे भांडे.

ऊर्ध्वपातन

ए

एकक प्रक्रिया व एकक क्रिया

एस्टरीकरण

ऑ

ऑक्सिडीभवन

क

आ. १. साधा केंद्रोत्सारक : द्रवात मिसळलेले घन पदार्थ वेगळे करणारे केंद्रोत्सारी यंत्र : (१) स्थिर राहाणारा भाग, (२) भोके पाडलेले फिरणारे भांडे, (३) मिश्रण भरण्याचे तोंड, (४) आतील भांडे फिरविणारा दंड, (५) द्रव बाहेर जाण्याचा मार्ग, (६) घन पदार्थ बाहेर काढण्याचे तोंड.

केंद्रोत्सारण

क्षपण

खंड २०

ग

आ. १. माध्यमाची चाचणी घेण्याची टोपली (डाव्या बाजूला उभा छेद) : (१) माध्यम कापडाची पिशवी, (२) धातूची मजबूत जाळी, (३) गाळावयाचे द्रव मिश्रण, (४) स्वच्छ द्रव बाहेर काढण्याचे तोंड, (५) पिशवीवर साठलेला गाळ, (६) काचेची नळी, (७) धातूच्या जाळीला आधार देणारी स्प्रिंग.

गाळण क्रिया

ज

जलीय विच्छेदन

ज्वलन

ड

डाय - अमाइन ॲझिमिनोबेंझीन

डायाझोटीकरण

ध

चक्रवाती विलगीकारक : (१) निष्कास वायू आत येण्याचा मार्ग, (२) शंक्वाकार टाकी, (३) धूळ गोळा होण्याची कोठी, (४) शुद्ध वायू बाहेर जाण्याचा मार्ग.

धूळ व धूके संकलन

न

४ हायड्रॉक्सी बेंझीन १.३ डायसल्फॉनिक अम्ल २:४:६ ट्रायनायट्रोफिनॉल

नायट्रीकरण

निर्जलीकरण

आ. १. पृथक्कारी नरसाळी : (अ) चंबूच्या आकाराचे (आ) नळकांड्याच्या आकाराचे (इ) शंकूच्या आकाराचे.

निष्कर्षण

प

प्रक्रिया अभियांत्रिकी

खंड १०

आ. १. सूक्ष्मदर्शकातून दिसणारे प्लवन क्रियेतील बुडबुडे (१) आणि त्यांना चिकटलेले खनिज कण (२). एथिल झँथेट विद्रावातील गॅलेनाचे कण हवेच्या बुडबुड्यांना चिकटलेले दिसत आहेत (विवर्धन ४५ पट).

प्लवन

खंड १०

ब

बहुवारिकीकरण

खंड ११

आ. १. बाष्पावरणयुक्त साधे बाष्पनपात्र : (१) काहील, (२) बाह्य आवरण, (३) वाफेसाठी पोकळी, (४) वाफ पोकळीत सोडण्याचे द्वार, (५) वाफेचे संघनन होऊन झालेले पाणी बाहेर काढण्याचे द्वार, (६) संहत विद्राव बाहेर काढून घेण्यासाठी नळी.

बाष्पीकरण

खंड ११

भ

भाजणे

खंड १२

म

आ. १. प्रचालकांचे विविध प्रकार : (अ) पाती असलेले : (१) सरळ उभी पाती, (२) तिरपी पाती, (३) उभी कुंपणासारखी पाती, (४) जहाजाच्या नांगरासारखी पाती (आ) जहाजात वापरण्यात येणाऱ्या तऱ्हेचा (इ) टरबाइन प्रकारचे : (१) सरळ उभी पाती, (२) ४५° तिरपी असलेली पाती, (३) वक्र पाती.

मिश्रण व क्षोभण क्रिया

खंड १३

र

सूत्र १. बेंझिनापासून ॲनिलिन मिळविण्याची प्रक्रिया

रासायनिक अभियांत्रिकी

खंड १४

व

आ. १. साधा वर्गविभाजक : (१) मिश्रण, (२) उत्प्रवाह (लहान व हलके कण), (३) वर्गीकरणकारक स्तंभ, (४) भरड वा जड कणांची संहती या दिशेने वाढत जाते, (५) पाण्याचा प्रवाह, (६) जड वा भरड मोठे कण गोळा होणारे ग्राहकपात्र, (७) तोटी.

वर्गीकरण व विलगीकरण

खंड १५

(आ. १) व्हिटमन परिकल्पनेनुसार वायु शोषणातील चालक प्रेरणेचे स्वरुप: PG - वायुघटकाचा दाब, Pi – संतुलन अवस्थेतील आंतरपृष्ठावरील वायुदाब, Ci- द्रवाची आंतरपृष्ठालगतची संहती, CL – द्रवातील वायुघटकाची संहती.

वायुशोषण

खंड १६

विक्रियाकारक

खंड १६

विगमन

खंड १६

आ. क्रं १ बंद खोलीत ठेवलेल्या सुगंधी द्रव्याची कालमानाप्रमाणे बदलणारी संहती दाखविणारे आलेख (१) मूळच्या अ जागेजवळील संहती, (२) विरूद्ध टोकाच्या ब जागेवरील संहती, (३) अधल्यामधल्या क जागेवरील संहती, (४) दीर्घ कालानंतर सर्वत्र आढळणारी समान संहती.

विसरण

खंड १६

श

शुष्कीकरण

खंड १७

स

संघनन

खंड १८

शुद्ध पदार्थाचा बाष्पदाब-तापमान आलेख (संप्लवन आलेख) : (१) घन अवस्था, (२) द्रव अवस्था, (३) बाष्प अवस्था, (४) त्रिक्-बिंदू. (आडव्या तुटक रेषेने एक वातावरणीय दाब दर्शविला आहे).

संप्लवन

खंड १८

समस्थितिकरण

खंड १८

आ. १. बेंझीन सल्फॉनिक अम्ल आ. २. टोल्यूइन सल्फॉनिक अम्ल.

सल्फॉनीकरण

खंड १८

साबणीकरण

खंड १९

स्फटिकीकरण

खंड २०

ह

हायड्रोजनीकरण

खंड २०

हॅलोजनीकरण

खंड २०

ॲ

ॲरोमॅटीकरण