साबण वनस्पति : (सोप प्लँट्स). ज्या अनेक ⇨ओषधी, ⇨क्षुप (झुडपे) व वृक्ष या निरनिराळ्या गटात असून त्यात ⇨सॅपोनिने ही विषारी ⇨ग्लुकोसाइडे वा तत्सम पदार्थ असतात, अशा वनस्पतींना साबण वनस्पती म्हणतात. त्यांच्या विशिष्ट भागांपासून पाण्यात भरपूर फेस होतो आणि त्यांचा उपयोग कपडे, दागिने धुण्यासाठी झिलईकरिता व औषधांतही होतो. या वनस्पतींसंबंधीचा तपशील पुढील तक्त्यात दिलेला आहे.
|
वनस्पतीचे नाव |
फेस निर्माण करणारा भाग |
वनस्पती आढळण्याचे स्थल |
|
सोपबार्क (क्विलाजा सॅपोनॅरिया) |
सुकी अंतर्साल |
पेरू व चिली (अँडीज पर्वताच्या प. उतरणीवर). |
|
सोपवर्ट क्वा बौन्सिंग बेट (सॅपोनॅरिया ऑफसिनॅलिस) |
पाने व मुळे |
यूरोप, प. आशिया, उ. अमेरिका व ग्रेट ब्रिटन. |
|
काऊ हर्ब (सॅपोनॅरिया वॅकॅरिया) ⇨ रिठा (सॅपिंडस लॉरिफोलियस) त्याच्या प्रजातीतील इतर काही जाती |
मुळे व फळे |
– |
|
जिप्सोफिला प्रजातीतील जाती |
मुळे |
पू. भूमध्य सामुद्रिक प्रदेश, ऑस्ट्रेलिया, न्यूझीलंड व भारत. |
|
सेनेगा रूट (पॉलिगॅला सेनेगा) |
मुळे |
उ. अमेरिका. |
|
अमोले (अगेव्ह हेटेराकँथा) |
मुळे |
नैर्ऋत्य अमेरिका. |
|
अगर कॅलिफोर्नियन सोपरूट (क्लोरोगॅलम पोमोरिडियानम) |
कंद |
नैर्ऋत्य अमेरिका. |
|
झिगॅडेनुस व सँड लिली (ल्युकोक्रिनम माँटॅनम) |
– |
प. अमेरिका. |
पहा : साबण.
जमदाडे, ज. वि.
“