शांप्लँने १६०८ मध्ये क्वीबेकची फ्रेंच वसाहत स्थापन केली. तत्कालीन मोठ्या वसाहतींची ही राजधानी होती. १६०९ मध्ये त्याने शोधलेल्या सरोवराला त्याचेच नाव देण्यात आले. शांप्लँने इंडियन जमातींबरोबरचा फ्रेंचांचा फरचा व्यापर वाढविला. १६१० मध्ये फ्रान्सला आल्यानंतर राजाच्या सचिवाची मुलगी एलेन बूल हिच्याशी त्याचा विवाह झाला. १६१२ मध्ये शांप्लँला फर व्यापाराबाबतचे विशष हक्क व न्यू फ्रान्सचे व्हाइसरॉय पद देण्यात आले. १६१३ मध्ये पश्चिमेकडील सरोवरांचा त्याने प्रवास केला. त्याच वर्षी तो ओटावा नदीतील ॲलमेट बेटावर येऊन पोहोचला. १६१५ मध्ये कॅनडाच्या अंतर्गत भागात अतिशय धाडशी प्रवास करून तो जॉर्जियन उपसागरापर्यंत गेला. त्यानंतर आँटॅरिओ सरोवरमार्गे आग्नेयीकडे परत आला. इंडियन जमातींच्या दुसऱ्या एका गटाबरोबर आँटॅरिओ सरोवराच्या दक्षिणेकडील ऑननडागा (सध्या न्यूयॉर्कमध्ये) खेड्यावर तो हल्ल्यासाठी गेला असता, इरोक्वायन इंडियनांनी शांप्लँला जखमी केले. त्या वेळी इंडियनांनी हिवाळ्याच्या कालावधीत शांप्लँला सक्तीने आपल्या बरोबर राहणे भाग पाडले. त्यानंतरच्या काळात त्याने विशेष समन्वेषण केले नाही परंतु आपला संपूर्ण वेळ त्याने वसाहतीच्या विकासासाठी खर्च केला.
इंग्रजांनी १६२९ मध्ये अचानक क्वीबेक बळकावले व शांप्लँला चार वर्षांसाठी हद्दपार करून एक कैदी म्हणून इंग्लंडमध्ये आणले. तेथे त्याने आपल्या व्हॉयिजेस दे ला नोव्हेले फ्रान्स (१६३२)ची तिसरी आवृत्ती तयार केली. १६३२ मध्ये न्यू फ्रान्स हा प्रदेश फ्रान्सला परत मिळाल्यावर विस्कॉन्सिनपर्यंत फ्रेंच वसाहतीचा विस्तर करण्यासाठी, शांप्लँने झां नीकॉले याला पश्चिमेकडे पाठविले (१६३४). पुढच्याच वर्षी क्वीबेक येते शांप्लँचे निधन झाले. त्याच्या गौरवार्थ स्थापन झालेल्या शांप्लँ सोसायटीतर्फे (१९२२–२६) त्याच्या कार्याची माहिती देणारी पुस्तके इंग्रजीत व फ्रेंचमध्ये प्रसिद्ध करण्यात आली.
संदर्भ : Morison, Samuel Eliot, Samuel de Champlain, Father of New France, 1972.
चौधरी, वसंत