व्हीलार्‌द्वँ, झॉफ्रवाद : (सु. ११५० –१२१८). चौथ्या धर्मयुद्धातील ख्यातनाम लष्करी अधिकारी व फ्रेंच इतिहासकार. त्याचा जन्म सरदार घराण्यात व्हीलार्‌द्वँ येथे झाला. त्याच्या पूर्वायुष्याविषयी फारशी माहिती ज्ञात नाही. फ्रेंच शासनाने त्याची नियुक्ती शँपेनच्या मार्शलपदी केली होती (११८५). त्यानंतर ईजिप्तचा सर्वाधिकारी सॅलदीनने ११८७मध्ये जेरूसलेमवर स्वारी करून ते जिंकून घेतले. त्या वेळी फक्त ट्रिपोली आणि अँटिऑक ही दोन राज्ये ख्रिश्चनांच्या ताब्यात होती. जेरूसलेमला वाचविण्यासाठी पोपऐवजी इंग्लंड-फ्रान्सच्या राजांनी धर्मयुद्धाची सूत्रे आपल्या हाती घेतली. चौथ्या धर्मयुद्धात (११९९ – १२०७) व्हीलार्‌द्वँकडे एका लष्करी तुकडीचे नेतृत्व होते. जर्मन राजा हेन्री याने या सैन्याचा वापर बायझंटिन साम्राज्याविरुद्ध केला. प्रत्यक्षात ही मोहीम ईजिप्तवर स्वारी करण्यासाठी इस्लामी सैन्याविरुद्ध होती पण व्हेनिसचे पुढारी आणि बायझंटिन साम्राज्याचा पदभ्रष्ट राजा आइझाक यांच्या संगनमतामुळे ती कॉन्स्टँटिनोपलकडे वळली. या संधीचा फायदा घेऊन व्हीलार्‌द्वँने थेट कॉन्स्टँटिनोपलवर स्वारी केली आणि २५ एप्रिल १२०४ रोजी ते काबीज केले. धर्मयुद्धासाठी कबूल केलेली रक्कम देणे आइझाकला शक्य झाले नाही, तेव्हा ख्रिस्ती सैन्याने शहर लुटले व व्हीलार्‌द्वँच्या मदतीने फ्‌लँडर्सचा सरदार बॉल्डविन यास राजपदी बसविले. व्हीलार्‌द्वँने बल्गर सैन्याच्या तावडीतून फ्रेंच सैन्याची मुक्तता केली (१२०५). त्याच्या कर्तबगारीबद्दल त्यास थ्रेसमधील जहागीर देण्यात आली (१२०५) आणि त्याला रूमानियाचा मार्शल हा किताब प्राप्त झाला. धर्मयुद्धातील लष्करी मोहिमेवरून तो १२१२ मध्ये फ्रान्सला परत आला. उर्वरित जीवन त्याने लेखनकाऱ्यात व्यतीत केले.
