राष्ट्रीय औद्योगिक विकास निगम

ह्या निगमास इतर देशांचे खालीलप्रमाणे सहाय्य झाले : अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांतील टी.व्ही.ए.ने फॉस्फरसचा कारखाना काढण्याकरिता तांत्रिक मार्गदर्शन उपलब्ध करून दिले. रशियाने जंतुनाशक औषधे व शस्त्रक्रियेस लागणारी हत्यारे व उपकरणे तयार करण्यासाठी ८ कोटी रुबल इतके कर्जसाहाय्य दिले तसेच भिंगे व दुर्बिणी बनविण्याकरिता ५ कोटी रुबल दिले होते.

ह्या निगमाने खालील उद्योगधंद्यांत पुढाकार घ्यायवाचे ठरविले होते :

(१) इंधन वायू, (२) खते, (३) पक्के रंग, (४) लाकडाचा लगदा, (५) गंधक, (६) ॲल्युमिनियम व (७) छापखान्याची यंत्रसामग्री.

निगमाने १९६० मध्ये तंत्रशास्त्रविषयक संमंत्रणा (विचारविनिमय) विभाग काढला. हा विभाग निगमाच्या वेगवेगळ्या प्रकल्पांविषयी प्रारंभिक अन्वेषणात अभियांत्रिकी व

संमंत्रणा या प्रकारच्या सेवा पुरवीत असे.

निगमाचे आणखी एक कार्य म्हणजे सरकारला जेव्हा खाजगी क्षेत्रातील उद्योगांना आर्थिक साहाय्य करावयाचे असेल, तेव्हा ते साहाय्य सरकारचा अभिकर्ता या नात्याने पुरविणे. कापड व ताग गिरण्यांना पुनर्वसन व यंत्र सामग्रीचे आधुनिकीकरण आणि यंत्रहत्यार उद्योगाला पुनर्वसन व विस्तार यांसाठी १९६४-६५ पर्यंत २७·७ कोटी रुपयांची कर्जे मंजूर केली होती.

निगमाने यापुढे कर्जासाठी नव्या अर्जांचा विचार करू नये, या फेब्रुवारी १९६३ मध्ये केंद्र सरकारने काढलेल्या निर्णयाने निगमाच्या वित्तीय कार्याला एकदम खीळ बसली. त्यांनतर म्हणजे १९७०-७१ पर्यंत हे कार्य पूर्वी मंजूर केलेल्या कर्जांचे वाटप करण्यापुरतेच मर्यादित राहिले. या वेळेपर्यंत निगमाने १८·७ कोटी रुपयांचे कर्जवाटप केले.

निगमाचे अभियांत्रिकी संमंत्रणा पुरविण्याचे काम चालू राहिले असून भारतातच नव्हे, तर विकसनशील देशांतही औद्योगिक विकासासाठी त्याचप्रमाणे अस्तित्वात असलेल्या उद्योगांना पुनर्वसन व विविधता आणण्यासाठी संमंत्रणा पुरविली जाते. निगम औद्योगिक प्रकल्पांसाठी तपशीलवार अभियांत्रिकी संकल्पन, व्यवस्थापकीय संमंत्रणा व आर्थिक विकासाच्या दृष्टीने त्यांचे नियोजन या सेवा केंद्र आणि राज्यशासनांना, खाजगी उद्योगधंद्यांना तसेच संयुक्त राष्ट्रे यांना आणि इतर देशांतील शासनांना पुरवितो. १९८१−८४ या तीन वर्षात निगमाने केलेल्या कामांपैकी काही महत्त्वाची कामे पुढीलप्रमाणे : हैद्रराबाद येथे हिंदुस्थान केबल्स (मर्या.) कंपनीचा कारखाना बिहारमध्ये तागाची गिरणी कानपूरला चर्मसंस्करणी आणि पादत्राण निगमाचा कारखाना यांसाठी अभियांत्रिकी संकल्पना महाराष्ट्रामध्ये ॲल्युमिना कारखाना, भारत ऑप्‌थॅल्‌मिक ग्लास (मर्या.) कारखाना, हैदराबाद ऑल्विन कंपनीकरिता घड्याळे व हलकी व्यापारी वाहने बनविणारे कारखाने आणि मिझोराम राज्यात स्तरफलिका कारखाना यांसाठी शक्यता अहवाल तयार करणे. यांव्यतिरिक्त निगमाने टांझानिया, झांझिवार, अल्जीरिया, लिबिया व एडन येथे निरनिराळ्या प्रकारचे कारखाने आणि औद्योगिक वसाहती स्थापण्यासाठी शक्यता अहवाल तयार केले. या तीन वर्षांत निगमाने सरासरी प्रतिवर्षी १·५ कोटी रुपयांची कामे आणि ४० लक्ष रुपयांचे परदेशी चलन मिळविले.

पेंढारकर, वि. गो.

“