पोडोकार्प : (लॅ. पोडोकार्पस कुल-पोडोकार्पसी). प्रकटबीज वनस्पतींपैकी [→वनस्पति, प्रकटबीज उपविभाग] ⇨कॉनिफेरेलीझ गणातील (शंकुमंत गणातील) दुसऱ्या मोठ्यात मोठ्या वंशाचे इंग्रजी नाव. ह्या वंशाचा अंतर्भाव कॉर्निफेरेलिझमध्ये काही शास्त्रज्ञ करतात तथापि ⇨ टॅक्सेलीझमध्ये कित्येकांनी केलेला आढळतो. यामध्ये सु. ७० जाती (जे. सी. विलिस यांच्या मते १००) असून या सर्व सदापर्णी रेझीनयुक्त वृक्ष किंवा क्षुपे (झुडपे) आहेत व त्यांचा प्रसार मुख्यतः दक्षिण गोलार्धात, उष्ण कटिबंधीय ते उष्ण समशीतोष्ण प्रदेशांत (विशेषतः द. आफ्रिकेत व ऑस्ट्रेलियात) आणि क्वचित विषुववृत्ताच्या उत्तरेस (हिमालय व जपान येथे) आहे. यांची अधिकात अधिक उंची ७५ मी.पर्यंत जाते. पाने साधी, एकांतरित (एकाआड एक) किंवा संमुख (समोरासमोर), लहान देठाची किंवा बिनदेठाची, अखंड, रेषाकृती ते दीर्घवृत्ताकृती, विविध आकाराची व बहुधा सपाट व समांतर शिरांची असतात. खरे शंकू नसतात. एकलिंगी प्रजोत्पादक अवयव एकाच किंवा स्वतंत्र झाडांवर, पानांच्या बगलेत किंवा शाखांच्या शेंड्याजवळ येतात. फुलोरे छदयुक्त फुले एकेकटी किंवा नतकणिशात येतात [→पुष्पबंध]. पुं-पुष्पे कणिशाच्या दांड्यावर सर्पिल प्रकारे येतात. परागकोशात दोन कप्पे व पराग सपक्ष (पंखयुक्त) असतात. बहुतेक जातींत एका लहान उपशाखेवर तळाशी अनेक अंशतः जुळलेली वंध्य छदे [→ फूल] असून टोकाजवळच्या छदांच्या बगलेत विशिष्ट खवल्याने वेढलेली एक किंवा दोन अधोमुख बीजके असतात. हे बीजक पक्व होताना तळास सर्व छदे व उपशाखा फुगून मांसल व जांभळट बनते [→टॅक्सेलीझ] व त्यावरून वर दिलेली नावे पडली आहेत तेच ‘अध्यावरण’ (बीजाबाहेरची वाढ) होय.
बीजावरण बाहेरून नरम व आतून कठीण होते. बीज लहान, गोलसर लांबट असून दलिका दोन असतात. नवीन लागवड कलमे लावून करतात.
पोडोकार्पस इंब्रिकेटस हा ब्रह्मदेशातील वृक्ष सु. २४मी. उंच वाढतो त्यापासून उत्तम इमारती लाकूड मिळते. पो. नेरिफोलिया (हिं. हालिस) व त्याचा प्रकार ब्रेव्हिफोलियम हिमालयात, खासी टेकड्यांत व पूर्व भारतात इतरत्र आढळतात. पो. नेरिफोलिया हा सु. ४०मी. उंच असून त्याची साल तपकिरी व पाने साधी व चिवट असतात. पो. ब्रेव्हिफोलियमची पाने लहान असतात त्यांचे लाकूड फिकट रंगाचे व सुतारकामास चांगले असते त्याचा उपयोग वल्ही, नावेचे भाग, साधे सजावटी सामान, शिड्या, चहाची खोकी, फळ्या इत्यादींसाठी करतात. पो. नेरिफोलियाच्या पानांचा काढा संधिवात व सांधेदुखीवर देतात. पो. वालिचिॲनस (पो. लॅटिफोलिया) आसाम ते ब्रह्मदेशातून मलेशियापर्यंत आढळतो. भारताच्या द्वीपकल्पीय (दक्षिण) भागात आढळणारा हा एकमेव सदापर्णी व सु. २४मी. उंची व २मी. घेर असलेला तृतीय कल्पातील (सु. २कोटी वर्षांपूर्वीच्या काळातील) शंकुमंत वृक्ष आहे. याचे लाकूड करडे, सुगंधी व मध्यम कठीण असते हा बागेत शोभेकरिताही लावतात. याचे लाकूड पो. नेरिफोलियाप्रमाणे उपयोगात आहे. पो. टोतारा (न्यूझीलंडचा ‘टोतारा’) व पो. फाल्कॅटा (दक्षिण आफ्रिकेतील ‘यलोवुड’) यांसारख्या अनेक जाती आर्थिक दृष्ट्याफार महत्त्वाच्या ठरल्या आहेत, कारण त्यांपासून इमारती लाकूड मिळते. या वृक्षांच्या इंग्रजी व लॅटिन नावाचे ‘पादफल’ असे संस्कृत रूपांतर केलेले आढळते.
“