आलाओल सैयद: (१६०७–१६८०). एक बंगाली मुसलमान कवी. अभिजात संस्कृत शैलीच्या बंगाली काव्ययुगाचा एक प्रमुख प्रवर्तक व बहुभाषाविद. त्याचे वडील जलालपूरचा (जि. फरीदपूर) नबाब समशेर कुतुब याचे मंत्री होते. लहानपणी आलाओल वडिलांबरोबर समुद्रप्रवास करीत असता पोर्तुगीज चाच्यांच्या हल्ल्यामध्ये वडील मारले गेले व स्वतः आलाओल आराकानकडे रोसांग येथे पळून गेला. तेथे मगन ठाकूर नावाच्या मुसलमान मंत्र्याचा त्याला आश्रय लाभला.
सोळाव्या शतकाच्या पूर्वार्धातील विख्यात हिंदी सूफी कवी ð मलीक मुहमंद जायसी ह्याच्या पद्मावत ह्या काव्याच्या आधाराने त्याने पद्मावती हे अभिजात काव्य लिहिले (१६५१). चितोडच्या राणी पद्मिनीची कथा त्यात वर्णिली आहे. या रूपकात्मक काव्यात त्याची स्वतंत्र प्रतिभा व सूफी संकेतयोजना यांचे दर्शन घडते.
आलाओल केवळ कवीच नव्हता, तर थोर पंडित तसेच अरबी, फार्सी व संस्कृत ह्या भाषांचा गाढा व्यासंगीही होता. हिंदु-मुसलमानांच्या सांस्कृतिक समन्वयासाठी झटणारा हा कवी या दोन्ही समाजांना ‘आमादेर कवी’ (आमचा कवी) वाटत राहिला. अरबी-फार्सी भाषाव्यासंगाचा त्याच्या काव्यावर अत्यल्प प्रभाव आहे. हिंदूंच्या सांस्कृतिक जीवनाचे त्याचे निरीक्षण सूक्ष्म असून महाभारत, रामायण, भागवत तसेच नाथपंथी व वैष्णवपंथी साहित्य यांतील अनेक दृष्टांत, उपमा, प्रसंग इत्यादींचे निर्देश त्याच्या काव्यात आढळतात. हप्त पैकर, तोहफा व इस्कंदरनामा ह्या मूळ फार्सी ग्रंथावरून त्याने बंगाली भाषेत केलेले अनुवाद प्रसिद्ध आहेत.
आलाओलचे इतर ज्ञात ग्रंथ पुढीलप्रमाणे: दौलत काजीच्या अपूर्ण सती मैनावतीचा उत्तरार्ध, सैफुल-मुलुक-वहिउज्जमाल (पूर्वार्ध १६५९, उत्तरार्ध १६६९). याशिवाय त्याने आणखी काव्यग्रंथ रचल्याचे सांगतात, पण ते आज उपलब्ध नाहीत. त्याची अनेक वैष्णव पदे मात्र ग्रामीण हिंदु-मुसलमान समाजांत आजही मोठ्या आवडीने गायिली जातात.
खानोलकर, गं. दे.