स्ट्रॅस्बर्ग : फान्सच्या ॲल्सेस-लॉरेन विभागातील बा-रँ विभागाची राजधानी, पमुख नदीबंदर आणि सांस्कृतिक, औद्योगिक वव्यापारी केंद्र. लोकसंख्या ७,५९,८६८ ( उपनगरांसह २००९). हे पॅरिसच्या पूर्वेस ४३२ किमी., हाईन व ईल नदी संगमाच्या पश्चिमेस ४ किमी. फान्सङ्धजर्मनीच्या सरहद्दीजवळ, ईल नदीच्या दोनही काठांवर वसलेले आहे. शहराच्या पूर्वेस हाईन नदीवर नदीबंदर असून ते कालव्याने होन व मार्न या नद्यांशी जोडलेले आहे. स्ट्नॅस्बर्ग हे आंतरराष्ट्नीय दळणवळण केंद्र आहे. हे फान्सचे पमुख धान्यबंदर असून येथून अन्नपदार्थ, इंधन तेल, पोटॅश, लोखंड, कोळसा, औद्योगिक उत्पादने इत्यादींची वाहतूक होते.
हे शहर मूलतः केल्टिकांचे होते. रोमनांच्या अखत्यारित यास ‘ ऑर्जेनटारेटम ’ म्हणत. पाचव्या शतकात फँक या राजसत्तेने हे जिंकले होते. तेव्हा यास स्टि्नटबर्गम ( सिटी ऑफ रोडवेज ) म्हणत. फँकचा राजा चार्ल्स द बाल्ड ( दुसरा चार्ल्स ) व जर्मनीचा पहिला लूइस यांनी ८४२ मध्ये येथे मैत्रीची शपथ घेतली होती. मध्ययुगीन काळात येथे शहरवासी व बिशप यांमध्ये तंटे होत असत. तेराव्या शतकात पवित्र रोमन सामाज्यात हे मुक्त शहर झाले होते. १५२० मध्ये मार्टीन बूटसर याच्या नेतृत्वा-खाली सुधारणावादाचा पुरस्कार करण्यात येऊन हे पॉटेस्टंटांचे पमुख केंद्र बनले होते. १६८१ मध्ये हे फान्सचा चौदावा लूई याच्या आखत्यारित आले. फेंच राज्यकांती दरम्यान शहरास विशेषाधिकार होते. १७९२ मध्ये फेंच राज्यकांतीवेळी स्ट्नॅस्बर्ग येथे फेंच कवी, संगीतकार रुझे द लील याने हाईन सैन्याचे ‘ ला मार्से ’ हे स्तुतिगीत रचले होते, तेच फान्सच राष्ट्रगीत आहे. फ्रँको-जर्मन युद्धात (१८७०-७१) जर्मनीने या शहरास ५० दिवसांचा वेढा घातला. नंतर फ्रँकफुर्ट तहान्वये हे जर्मनीच्या अंमलात आले. पहिल्या महायुद्धानंतर हे फ्रान्सच्या आधिपत्याखाली आले (१९१९). दुसर्‍या महायुद्धात पुन्हा एकदा जर्मनीच्या, तर १९४४ ला शेवटी हे फ्रान्सच्या आधिपत्याखाली आले.
गाडे, ना. स.
“