किराईत : (काडेचिराईत हिं. चिरायत, चिरेता क. नेलबेवू गु. करियातू सं. चिरतित्क, भूनिंब इं. चिरेता लॅ. स्वर्शिया चिराता कुल-जेन्शिएनेसी). ही वर्षायू (एक वर्ष जगणारी) ð ओषधी सु १⋅५ मी. उंच असून समशीतोष्ण हिमालयात १,२००—३,००० मी. उंचीवर, काश्मीर ते आसामपर्यंत आढळते. पाने समोरासमोर, साधी, बिनदेठाची, खालची अधिक मोठी व कधी देठाची परिमंजरी मोठी, शाखित व पर्णयुक्त फुले लहान, फिकट हिरवी व त्यांवर जांभळी छटा प्रत्येक पाकळीच्या तळाशी हिरवट प्रपिंडांची (ग्रंथींची) जोडी आणि तीवर पांढरे किंवा लालसर लांब केस. केसरदले ४-५, पाकळ्यांच्या तळाशी चिकटलेले किंजपुटात एकच कप्पा [→ फूल, ] बोंड लहान, ०⋅६ मिमी., लंबगोल आणि टोकदार असून फुटून त्याची दोन शकले होतात.बिया अनेक व सूक्ष्म असतात.
फुले आली असताना ही वनस्पती जमा करून वाळवितात व औषधात वापरतात. ती कडू, दीपक (भूक वाढविणारी), ज्वरनाशक, सारक, पौष्टिक व कृमिनाशक आहे. अतिसार, दुर्बलता, ताप इत्यादींवर ती देतात. जीर्ण विषमज्वरात व आमाशयाच्या शिथिलतेत किराईत उपयुक्त असते.
किराइताच्या वंशातील अनेक जाती डोंगराळ भागात आढळतात त्यांचा उपयोग किराइताप्रमाणे करतात. भारतात दरवर्षी सु. ४०० क्विंटल किराइताचा वापर करतात.
पहा : जेन्शिएनेलीझ.
परांडेकर, शं. आ.