बेहिस्तून : प्राचीन प्रस्तरलेखासाठी प्रसिद्ध असलेले इराणमधील एक स्थळ. प्राचीन बागिस्तान. ते केरमानशाह शहरापासून पूर्वेस ३२ किमी. वर केरमानशाह-हामादान रस्त्यावर वसले आहे. गावाच्या शेजारी असणाऱ्या सु. ५६० मी. उंचीच्या डोंगरात जमिनीपासून ९० मी. उंचीवर एका सपाट प्रस्तरावर क्यूनिफॉर्म लिपीत बॅबिलोनियन, प्राचीन इराणी (पर्शियन) व एलमाइट या इराणी साम्राज्याच्या तीन प्रचलित भाषात लिहिलेला एक लेख असून त्यावर अपोतथत शिल्पात पहिला डरायस, दोन योद्धे व तयाने जिंकलेले नऊ सेनानी-कैदी आणि अहुर मज्द यांच्या प्रतिमा आहेत. हा लेख पहिला डरायस (कार.५२१-४८६ इ.स.पू.) याने इ.स.पू. ५१० मध्ये उत्कीर्ण केला. त्या लेखात डरायसने स्वतःच्या लढाया आणि त्यांत मिळविलेल्या विजयांची नोंद केली असून आपली वंशावळ नमूद केली आहे.
|
|
क्यूनिफॉर्म अक्षरवथ्अकेची फोड करण्यास या लेखामुळे फार मदत झाली. शिवाय बॅबिलोनियन, इराणी व सुसियन (एलमाइट) या क्यूनिफॉर्म लिपीच्याच तीन घाटण्यांमुळे या अक्षरवाटिकेचा तौलनिक अभ्यास करण्यासाठी मदत झाली. या लेखतील इराणी भषेतील मजकुराचे वाचन ⇨हेन्री रॉलिन्सन या संशोधकाने १८३५ साली केले. डायोडोरस सिक्यूलस व स्टीव्हन ऑफ बायझंटिअम यांच्या लेखनातून याचा उल्लेख आढळतो. रॉलिन्सनच्या संशोधनामुळे क्यूनिफॉर्म लिपी उजेडात आली आणि ऍसिरियाच्या इतिहास-अभ्यासाला गती प्राप्त झाली. शिवाय पुरामिलेखाविद्येत एक मोलाची भर पडली.
“