अरसूळ : (तुपा, वरसिंगी क. रायभोटे, हनिगिगरी, हुण्णगेरे, येल्लाळ लॅ. कथियम डायडिमम, कुल–रुबिएसी). हा लहान शोभिवंत सदापर्णी वृक्ष (किंवा मोठे क्षुप म्हणजे झुडूप) भारतात सर्वत्र (मुख्यतः कोकण व कारवारच्या सदापर्णी जंगलात व नदीकिनारी) व श्रीलंकेमध्ये आढळतो. ह्याची उंची ९-१५ मी. फांद्या चौकोनी व साल गर्द करडी व गुळगुळीत पाने ५–१५ X ५–१० सेंमी. लांबट, गोल, समोरासमोर, विविध आकृतीची व चिवट उपपर्णे (देठाच्या तळाशी असलेली उपांगे) त्रिकोनी फुले पंचभागी, पांढरी, सुवासिक, पानांच्या बगलेत चवरीसारख्या फुलोऱ्यात नोव्हेंबर–जानेवारीत येतात. फळ अश्मगर्भी (कोय असलेले), चपटे, आयत, लहान, जवळजवळ द्विभक्त, पक्क झाल्यावर काळे व चकचकीत आठळी व बिया १–२, सपुष्क इतर सामान्य लक्षणे ⇨ रुबिएसी कुलात वर्णिल्याप्रमाणे. लाकूड कठीण घोगर व खुरपेंद्राप्रमाणे कातीव व कोरीव कामास चांगले शेतीची अवजारेही करतात. साल ज्वरनाशक म्हणून वापरतात तिच्या चूर्णाचा लेप हाड मोडल्यास लावतात.
हार्डीकर, कमला श्री.
“